A NOITE empeza cando tropezas con dúas latas de Red Bull no portal da casa. Deducino porque lle lin a Valle Inclán que "la batalla comienza cuando los ojos llegan a mirarla". Valle Inclán aprendeuno cando sobrevoou a Primeira Guerra Mundial para o diario El Imparcial. O escritor comprendera que a realidade é fragmentaria porque se carteaba cos presocráticos, pero tamén intuía por Platón que a realidade nace cando abrimos os ollos pola mañá e se extingue ao durmirmos.
Tales de Mileto defendía que o mundo está composto de auga, lume, terra e aire. Uns rapaces do meu edificio, que leron a ese presocrático no móbil, saben que o Red Bull está feito de auga e lume. A terra e o aire xa estaban no portal cando empezaron a beber dentro, a bebida enerxética completou a súa realidade.
Os cineastas non toman Red Bull para rodar. Prefiren chocolate ou, talvez, café. Isto último seino porque unha noite finada desta semana visitei a rodaxe de Longa noite, de Eloy Enciso, na estación de autobuses de Lugo. A rodaxe empezou para min cando cheguei ás dársenas nas que dormitaban unhas baleas de grandes cabezas metálicas e coloridas, descansadas xa dos viaxeiros que transportaran durante o día. Na escena que filmaban esa madrugada, unha muller agardaba a chegada dun bus no que viaxaba o fillo.
O protagonista de Longa noite, Anxo, é un fuxido que corre polos montes opacos de Galicia para chegar a casa. Abstereime de contar máis nada do filme dado que os novos cineastas reservan unha liña narrativa para que os espectadores non confundan as súas películas con videoarte por fragmentarias e presocráticas que sexan. Os seus filmes son mobles do Ikea que che van entregando por pezas para que os armes na brancura inocente da túa cabeza.
O trasfondo é a Guerra Civil, esa tauromaquia goyesca que pincelou Franco. Como non conseguía pintar como o tamén ferrolán e contemporáneo Sotomayor alentou un belén vivinte de horror coagulado no que os españois se arrincaron a pel a tiras os uns aos outros e viceversa. A Franco veulle ben porque se fixo unha pelica de grana e ouro. Cubríalle o corpo extenuado e frío cando o xenro o entubou de astronauta para mandalo á viaxe cósmica. O marqués de Villaverde tivo conciencia de estar camiñando no fango da Historia cando quitou ao sogro unhas fotografías que subiu ao Instagram da época, a Interviú. Os españois compraban esa revista para informarse sobre as rapazas en flor de Proust, pero un novembro sorprendéronse cunha parodia do miliciano que cae en combate de Robert Capa feita nunha cama incruenta da Ciudad Sanitaria de La Paz.
A ditadura deu nesta democracia que bebe o champán do Ibex 35 na que o goberno de paso move a capricho os marcos que garanten a división de poderes. Dada a volatilidade do sistema, Eloy Enciso (Meira, 1975) remontou o caudal da Historia para chegar a un momento sólido. Díxome: "Teño preocupacións políticas e sociais, polo que intento coñecer as causas do que está pasando agora". O director foi subindo pola cucaña esvaradiza que todos aceptamos como Transición modé- lica ata parar na posguerra "porque o que acontece é unha herdanza do Estado e da sociedade que se formaron daquela".
Na noite longa de pedra que compartimos na estación de autobuses, Eloy tendeume un chocolate que fumegaba nun vaso de plástico lívido mentres me revelaba que, na carreira a ningures de Anxo polo monte, "hai unha sorte de aparicións que tentan comunicarlle mensaxes en forma de cartas".
Na súa película argumenta que "a palabra é unha arma de poder. A través da linguaxe das leis e da burocracia imponse a orde na sociedade". E, claro, pensei en citar pedantemente a Foucault: "A función da palabra é conxurar poderes e perigos". Pero calei porque supuxen que os rapaces do Red Bull poderían ter chamado aos amigos para montar un afterhours estorbando o meu regreso á casa. Ignoro a orixe desa idea. Será porque me deixei arrastrar pola mala conciencia sobre o mozo falecido en min ou será porque lembrei a Valle Inclán en La medianoche. Visión estelar de un momento de guerra (Alianza): "La guerra hay que verla desde una estrella, fuera del tiempo, fuera del espacio". Eu non podía ter unha panorámica astral do que acontecía no meu portal, así que recitei a Eloy Enciso o poema de Rosalía aquel de "Adeus director, adeus cámaras,/ adeus sonidistas pequenos/ marcho que teño que marchar". Xa deitado na cama, estiven lendo no móbil sobre o premio Seix Barral concedido ao coruñés Agutín Fernández Mallo. A súa novela vai de batallas que el coñeceu polo plasma. "Cada persona del planeta está conectada de alguna forma con algún muerto en alguna guerra", expresou con brillantez.
Nunha escena do seu libro galardoado, Trilogía de la guerra, visita a illa de San Simón canda o líder de Siniestro Total, Julián Hernández. Ese encontro desconcertaríame senón fose porque eu atopei nesa illa a Boris Izaguirrre. El puxo cara de plató televisivo en vez de responder a un comentario meu, tan sólido como macabro. Expliqueille que o solo de San Simón, na ría de Vigo, está composto por un estrato de campo de concentración sobre un estrato de leprosería, que é o noso Atapuerca do sufrimento coagulado.
Na novela de Mallo, aparece o tenro, poeta e vivariense Carlos Oroza. "Hay que volverse loco para ignorar que estamos recluídos./ Ponerse del revés y andar del lado de los muertos".
