A EQUDISTANCIA é tratada coma un transtorno, como se consideraba hai cen anos a zurdeira ou hai unha década a homosexualidade. No meu caso é unha doenza cunha orixe biolóxica que podo concretar. Nacer en Bilbao durante o franquismo achegábache tantas noticias violentas que excusabas de ter bando violento.
Os eixos do debate sobre a guerra entre Israel e Irán (Hamás) non sufren de equidistancia, senón de contradición. No primeiro eixo, a esquerda apoia a Rusia e a Palestina. Rusia invadiu Ucraína. Defende a Putin coma se fose o director do museo soviético. O übermensch de Moscova redistribúe a riqueza cobrando un impuesto único do 13 por cento, o mesmo para que gaña 100 rublos como para que gaña 100 millóns. Hoxe vou deixar nun aparte os soberanistas galegos entusiastas do proxecto de Gran Rusia, que persigue a imitación de Pedro O Grande. Hoxe necesito que me expliquen o encontro marxista co integrismo relixioso que domina Gaza.
A principios dos anos 90 visitei un kibutz. Os kibutz son laicos, a vía atea ao equilibrio social. Son cooperativas agrícolas nas que se comparten traballos e ingresos. Foron fundadas por rusos baixo a inspiración as novelas de León Tolstoi. Lendo Ana Karénina poden atoparse numeorosos indicativos da preocupación do autor porque os campesiños saísen da miseria, que para el pasaba por colectivizar. Cando menos eu atopei ideas protosocialistas nese libro. Lievin, personaxe que representa ao propio Tólstoi na novela, propón ao administrador da finca que "el tome parte no consorcio cos traballadores na economía da finca".
Tólstoi era defensor da fisiocracia, do desenvolvemento do mundo agrícola entendido con ortodoxia; é dicir, desconfiaba da industria e do ferrocarril, soamente confiaba no potencial do campo. Tal vez por iso resolve a carga de culpa de Ana Karénina facéndoa botarse a un tren.
Inspirado polo escritor ruso, os fundadores do primeiro kibutz, en 1905, optaron por cultivar. Os xudeus abandonaran os sachos e os arados mileniso atrás, despois da segunda destrución do Templo de Xerusalén. Na diáspora europea non podían posuír terras, polo que se dedicaron ao comercio.
Ao chegar ao kibutz, penso que era o orixinal, Degania, lembro uns edificios, semellantes entre eles, que eran vivendas. No centro había un edificio grande. Dentro, abríase un estenso comedor, ocupado por mesas e bancos corridos. Case todos eramos estranxeiros: turistas na busca do exotismo e rapaces chegados de comunidades xudeas de todo o mundo que cumprían co servizo militar obrigatorio, que daquela era de tres anos. Despois da formación militar viña un ano de formarse viaxando polo planeta. No cuarto ano empezaba a universidade.
Os socios dos kibutzs eran de esquerdas. Hamas atacou salvaxemente o kibutz de Kfar Aza, habitado por pacifistas que votaban progresismo e promovían a convivencia cos seus veciños. Non me sorprende porque o esquerdismo laico que facía base no ideario da Organización para a Liberación de Palestina (OLP) foi substituido polo totalitarismo islámico de Hamás.
No segundo eixo, a dereita defende sen rubor o dereito de Ucraína á independencia e o asedio de Israel aos seus veciños tras ocupar milleiros de quilómetros. A forza é toda a lei que os rixe. Israel está organizado en función a un sistema electoral, pero unha democracia esixe o respecto aos dereitos humanos e unha proporcionalidade na resposta a un ataque. Non hai xustificiacíón para castigar a toda a cidadanía con bombardeos salvaxes e a padecer unha vida sen electricidade nin auga castigando ao todo por unha parte. Israel fai unha defensa clara dos dereitos humamos. Non llos recoñece aos palestinos, non se pode respectar o que non se acepta que exista.
Teño outro recordo. Estar tomando un refresco en Belén cun xesuíta. Era un home duns cincuenta anos, pelo cano, meixelas picoteadas pola variola e nariz estreita; viste uns pantalóns chinos e unha camisa branca. Bebe unha tónica. Leva unha mochila de coiro mentres nos guía na visita. Dentro, garda un exemplar do Ulises en euskera, na valiosa edicion de Irgela. Falamos despois sobre o escritor irlandés, sobre Oñate, sobre os vinte anos que leva no que el chama Terra Santa.
Sinala unha torre, que custodia —ou axeixa— a gruta onde nace Xesús. Está construida en cemento armado e branqueada con pintura. Hai un soldado co dedo no gatillo dunha ametralladora. Camiña dando voltas sobre sí mesmo nun círculo pequeno diante de varias bandeira de Israel, que parecen penachos da torre.
O xesuíta baixa a mirada e comenta:
—Non nos queren aquí, non queren árabes; pero tampouco queren cristiáns; póñenos bombas, póñenos trabas, tratan de botarnos... fanos a vida moi difícil.
A dereita galega, católica, apostólica e compostelá, ten a candidez de pensar que os xudeos esquecen. Pode levarles cincocentos anos, pero teñen anotada cada humillación e cada progromo aos que os someterons os crentes en Cristo.
Israel é unha mostra da tenacidade e da irracionalidade humanas. É un estado que nace dunha mala conciencia. Europa debía compensar aos xudeus polos campos de concentracíón. Fundouse un país para os sobrevivintes. Os primeiros planes eran establecelo en Centroeuropa, onde vivira unha boa parte da poboación xudea, ou facer un asentamento exnovo nalgún punto das inmensas chairas de Suramérica. Venceron a Historia e a relixión na batalla contra a lóxica de que sería complexo establecer milleiros de cidadáns occidentais no medio de millóns de árabes que estaban atravesando a experiencia colonial.
No momento en que eu viaxei a Israel e Palestina, en 1992, había unha tregua na Guerra do Líbano, pero o aire cheiraba a pólvora. Houbemos de estar en Barajas cinco horas antes. Debías superar dous interrogatorios longos e consecutivos para que un señor obeso con traxe negro e barba decidise se levabas unha bomba no aparello de radio ou se meteras nos calcetíns dólares para financiar a OLP.
Saul Bellow conta en Jerusalén (Península) a sorpresa que levou no control cando voou a Oriente Próximo en 1976. O escritor leva un bocadillo de terneira, pero a policía —é nova,morena e de melena riza— di que non é apto para un xudeo, por moi ateo que sexa, ao non ser kosher. Ela ofrécelle o seu bocadillo a cambio de que el non volva comer nada impuro. Bellow resístese:
—Non podo prometerlle iso. É moito o que me pide a cambio dun bocadillo.
—Ben. Fagamos un trato. Se se compromete a comer kosher para o resto da vida mandareille un cheque todas as semanas.
Durante a estadía en Israel viaxei encapsulado nun grupo de vinte católicos de idade notoria. Andabamos nun autobús escolar norteamericano, o amarelo que sae en todas as películas. Fora pintado de novo de branco, coas molduras en vermello, e coa inscripción Terra Santa. O condutor era un palestino tan novo que me pedía que lle mandase paquetes de chicles para os seus sete irmáns cando regresase á miña opulencia, que el nin se facía idea de onde quedaba.
O camareiro do hotel estaba máis maleado. Debía de ter trinta anos, era delgado, de ollos verdes e coxeaba.
—Estiven servindo nun tanque en Siria —deixou caer mentres me servía unha ensalada especiada con pementos e iogur.
Impactante foi o día en que viaxamos ao lago de Galilea; onde Israel fai fronteira con Libano e Siria. Había un santiario con bancos nos que os peregrinos rezaban e lían a Biblia. Por riba voaban atronadores os cazas de vixilancia. Ninguén levantou a cabeza.
