SOSPEITO que esta chuvia de hoxe é unha chuvia vella e amarga, que se volveu un vinagre pálido porque empezou a caer sobre Lugo en 1982. Felipe González, que se estreaba na vida e na política real, veu dar un mitin nunha praza que lle chaman de Santa María. É un espazo aberto de pedra amable, entre o palacio do bispo e a catedral. Un escultor francés do século XII parou comer un bocadillo de camiño a Compostela. Deixounos un pantocrator postrománico de rostro imperial, lectura de eremita e pés descalzos que esperan a María Magdalena.
O aspirante ao Goberno español polo PSOE estaba falando hai más de corenta nos para un mar de paraugas abertos. Chovía, nunca saberemos se desde o Diluvio Universal. O mítin tiña como protagonista unavogado con despacho de voo rasante e bolsas de estudos en Lovaina que amezara con que "marxismo ou caos" oito anos antes. Os socialistas que se xuntaran en Suresnes en 1974 para tratar de reciclar o PSOE da papeleira da Historia tiñan indicios razoables de que o marxismo collera feituras dictatoriais nos países onde se aplicara. Escolleran o caos, ou sexa, confiaran nunha banda de rapaces cargados de ilusión, sobreestima e descoñecemento integral de contabilidade. Aquel PSOE aceptou a alternativa probablemente porque non había ninguén disposto a facerse cargo de sepultar aquel corpo inane.
Volvo ao día de 1982 en Lugo. Felipe González está arengando a unha praza en penumbra chea de xente, pero el soamente ve unha alfombra negra de paraugas porque chove e chove tanto que nin dá albiscado as torres da catedral con certa nitidez. Para Noé foi doado porque chegou navegando sobre a lagoa do aguaceiro mundial e atou o cabo de proa da barcaza nunha vara. Pero Felipe se sinte tan animado que lle gustaría saber para quen fala.
—Quisiera miraros a los ojos —solicita o líder do PSOE á súa audiencia.
Daquela, un home atento de ollos verdes, que militaba no socialismo de antes da ditadura, do Golpe do 36, da sanjurjada e creo lembrar que mesmo antes do ensaio de franquismo que fixo Primo de Rivera, pechou o seu paraugas e levantou a cabeza cara ao estrado. Despois imitárono a filla e o xenro, e tamén un señor que estaba onda eles, que levaba sombreiro austríaco e que unicamente fóra mirar. Ao cabo, a Praza de Santa María toda quedou espida e, xusto, coma por un feitizo, a chuvia cansou. Aínda se fala en Lugo sobre ese prodixio co asombro de saber que asistiches a unha milagre.
Ese recurso a "ou facedes o que quero ou marcho" sairíalle ben noutras ocasións a Felipe González porque era capaz de conseguir que o sangue dos votantes xirase nun sentido ou no contrario. O clásico da socioloxía Robert Michels definuo o seu feitizo coma "chantaxe pebliscitaria" nun texto moi anterior, de 1911.
Felipe González, aquel carisma en chaqueta de pana con chorreiras de coronel, non para de pasearse agora polo estudos de radio dereitona para reinvindicar o socialismo sen gluten, a esquerda con costumes liberais e o pan dos pobres sen sal. Leo o novo libro de Gregorio Morán, El jugador de billar (Roca Editorial). Sempre se debe ler a Gregorio Morán, aínda que escriba sobre este pai de Hamlet, que xa perdeu o carisma, o argumentario e a paciencia consigo mesmo.
Morán escribe sobre o expresidente convertido polo tempo e polo xeito de administralo nun ben de Estado, patrimonio nacional, coma un Felipe IV nun cabalo inchado coma un globo de Velázquez ou un palacio de Aranxuez. Os meus amigos de dereitas empezan a identificalo como un modelo de equilibrio e sensatez, que é un sinal de que debo desconfiar dun político de esquerdas. a quen se lle fai un retrato de Dorian Gray.
Gregorio Morán compara o seu libro ao expresidente cun xogador de billar, refírese á capacidade para ter unha visión de campo e calcular as consecuencias do xeito no que golpee unha bola que vai chocar con outras. A comparación explica a tese do libro: Felipe González acabou por sentirse un deus distanciado, dominante e aborrecido. Non deixa de recoñecerlle a ousadía de quen ignoraba todo sobre loita antiterrorista e sobre economía. Na conta final, os GAL e a corrupción foron os seus erros maiores. Igualar a un Estado cun grupo terrorista, en canto a métodos e crueldade, e consentir o asalto a man armada da contabilidade institucional foron equivocacións tan grandes que o deron deitado. Pero antes houbera é éxito, un éxito administrado acertadamente por Felipe G.
Hai un chiste sobre a Igrexa católica que conta que empezou xestionando unha corte cunha vaca e un burro, e chegou a ter un Estado, o Vaticano, e un papa arxentino. Podería aplicar a aquel grupo de socialisas sevillanos que se reuniu un día de sol para comer unha tortilla e acabou gobernando España. Morán anota que "en realidade comían naranjas".
A mediados dos anos 60, o PSOE de Sevilla tiña tres militantes. Eran Alfonso Guerra e outros dous cándidos. Sempre me pregunto por que eses mozos militaban nun partido caduco, pequeno e apagado, e non no Partido Comunista, que tiña o atractivo do poder clandestino; se ben soportou o cárcere, a tortura, o exilio e mesmo o asasinato. Curiosamente, ese partido socialista acabaría demediando o PCE a base de pagar a deserción coa moeda do salario público. Na orixe desa maná de militantes comunistas cara ao PSOE estivo a decisión do ministro posfascista Martín Villa, que legalizara a formación histórica para contrarrestar a creciente influencia dos Jóvenes Socialistas. Logrou o contrario. Como ben observa o autor de El jugador de billar, "Martín Villa no era Giulio Andreotti".
O primeiro intento de asalto ao poder de Felipe G. foi a moción de censura que presentou contra Adolfo Suárez en maio de 1980. O aspirante desenvolveu unha intervención longa no Congreso. Manuel Fraga afeoullo:
—No se puede soportar un discurso de hora y tres cuartos sin ningún chiste.
O aspirante do PSOE beneficiouse co apuñalamento de Adolfo Suárez nos Idus de Marzo da UCD para facerse coa maioría olímpica do Congreso o día 28 de outubro de 1982, hai 41 anos.
O relato do libro vaise detendo en cada xiro de guión que escribiu Felipe González para irse librando dos rivais e incómodos trosquistas e leninistas, de Tierno Galván —a quen lle pagaran as débedas do PSP a cambio de que se dese de alta—, de Nicolás Redondo —tan atado á ética que lle amolaba—, de García Damborenea—logo de reparar na milicia patriótica e chafalleira que eran os GAL— e mesmo a Alfonso Guerra —o siamés do que se separou sen precisar cirurxía en canto Juan Guerra aguou o discurso de Robespierre descamisado ao seu irmán—.
O home que non quería ver paraugas, senón ollos, acabou dirixindo o que o historiador italiano Salvatore Settis chamaba "o Partido do Cemento", a irmandade da concesión de obra pública. Solchaga traduciuno ao español como "cultura del pelotazo". O programa electoral era aquela obscenidade de que "España es el país en el que uno puede enriquecerse más rápidamente".
Gregorio Morán acerta na análise, pero queda a medias. El jugador de billar (Roca Editorial) é un auto inquisitorial no que o autor prende unha fogueira para queimar todo o dedicido por Felipe González, sen dar tregua, xa non á bondade que todos temos en certa medida, senón tamén ao azar.
