El foi o poeta que escollín para ler aquel día, canda ás compañeiras que prestaron a súa voz para traducir e ler outros poetas da Palestina nun xesto, precario coma todos ante tanta dor, co que queriamos estar preto deste pobo, en contra do xenocidio. Días antes daquela lectura, vira unha publicación na súa conta de Instagram. Dicía: "Por favor, gardade este poema, recitádeo á xente á vosa volta, dicídelles que pasou coa miña casa, e coas casas de tantas outras persoas. Dicide que moitas familias foron enterradas baixo os escombros". Ler esa petición explícita, ver que alguén dende alí iso, iso que podía ser feito, axudou a organizar esa lectura.
Que pasou coa casa de Mosab? Nas redes ensinou neses días como fora destruída por un bombardeo israelí no norte de Gaza. Alí volvera para ver se era posible salvar algo, algún dos seus libros queridos. Poucos días despois, escribía: "Que é a casa?/ Isto é a casa:/ É a sombra das árbores antes de seren derrubadas./ É a foto en branco e negro da voda dos meus avós/ antes de que as paredes caesen./ É a alfombra onde rezaba meu tío, na que durmían ducias de formigas/ nas noites de inverno, antes de ser saqueada para colgar dun museo./ É o forno que miña nai usaba para cocer o pan e asar o polo/ antes de que unha bomba reducise a cinsas o edificio./ É o café no que vía os partidos de fútbol e xogaba…/ O meu fillo interrompe: Pode unha palabra de catro letras conter todo isto?".
Mosab Abu-Toha naceu nun campo de refuxiados en Gaza no ano 1993. Os seus avós foron uns dos 800.000 palestinos expulsados das súas terras e cidades a raíz da creación do estado de Israel. Aos poucos días da lectura, Jesús Castro, que aquel día lera poesía de Noor Hindi, mandoume unha conversa entre eles, publicada precisamente o 15 de maio do ano pasado, cando se conmemoraban 74 anos dese éxodo forzoso, que en árabe se coñece como a Nakba, a catástrofe. Nesa conversa, Mosab lamentaba non poder ter ido nunca visitar Jaffa, a terra dos seus avós; non saber se a súa casa, moi presente na súa poesía, seguía en pé. Falaba do poema como un lugar onde poder gardar esa memoria sen deturpala, como unha forma de resistencia fronte á usurpación. Os dous, con experiencias ben distintas –ela criada xa en Estados Unidos e filla dun resistente palestino contra a ocupación á quen xa non lle foi permitido volver; el, veciño de Gaza–, encontrábanse nese lugar do poema, nesa sombra que non os pode abandonar.
Mosab saíu de Gaza por primeira vez no ano 2019 para pasar ano e medio como poeta residente na Universidade de Harvard. Nese tempo di que pensaba en Gaza ata o punto de obsesionarse coa sombra que tería deixado alí, na rúa. Na conversa, comenta: "Para os palestinos é moi difícil saír do seu país e regresar, debido ao peche dos pasos fronteirizos. Aquí en Gaza estamos baixo asedio desde 2007 e antes, baixo ocupación. Así que estás estancado, dentro ou fóra do teu país". Nos Estados Unidos, Abu-Toha publicou o libro Cousas que podes atopar agochadas no meu ouvido: Poemas de Gaza, que a editora, City Lights, abriu estes días para libre descarga. Nel incluíu un poema, o poema que por fin puido escribir sobre o traumático de resultar ferido por un bombardeo no ano 2008: "Cando abras o meu ouvido, tócao/ con suavidade./ A voz da miña nai permanece nalgún lugar aí dentro./ A súa voz é o eco co que recobro o equilibrio/ cando advén a vertixe no estado de alerta./ Poderás encontrar nese ouvido cancións en árabe/ poemas en inglés que digo para min mesmo,/ ou a cantiga que teño cos paxariños do patio./ Non esquezas poñer todo isto no meu ouvido cando cosas os puntos./ Poñelas de novo, en orde, como farías cos libros do teu andel./ O zunido dos drons/ O ruxido dun F-16/ Os berros das bombas caendo sobre as casas/ nos campos e nos corpos/ os mísiles…/ Libera a miña pequena canle auditiva deles/ Pulveriza o perfume do teu sorriso na incisión./ Inxecta o canto da vida nas miñas veas para espertarme./ Toca suavemente o tambor para que a miña mente dance coa túa/ doutor, día e noite".
"Os colonizadores escriben sobre as flores./ Eu fáloche de nenos que guindan croios aos tanques israelíes", escribiu Noor Hindi, e traduciu Jesús Castro. Na conversa conxunta, Mosab dicía que querería non seguir escribindo de metralla, de bombas e ruínas, pero que non estaba seguro se iso se lles fose permitir en Gaza. Despois de sobrevivir aos bombardeos no campo de refuxiados de Jabalia, o 19 de novembro foi detido polo exército israelí mentres tentaba pasar coa súa familia a través de Rafah, xa que un dos seus fillos naceu nos Estados Unidos, o que facilitaría o tránsito, segundo a propia embaixada. Foi liberado dous días despois, tivo que recibir asistencia médica polos golpes recibidos, e o exército confiscou toda a documentación da súa familia, indispensable para cruzar a fronteira. Unha petición en Change.org está neste momento activa para esixir unha solución.
Mosab respondeu á mensaxe do 9 de novembro. Soubo que este grupo de xente, en Lugo, lera aquel poema. Que estivera con el. Que está con el. Coa súa familia, co seu pobo. Que as súas palabras, as que a linguaxe dos medios deixan fóra, as que furan os números, as que fan escribir o poema, chegaron a nós. Recollámolas.
