Varias mulleres, eu entre elas, levamos nas mans unha faixa de liño, 16 metros cada unha. Unha venda, un xesto, no que ecoa unha imaxe: outro souto, o de Vilar, arrasado polos incendios do pasado ano, unha excepción ao que foi máis doado para o lume, os quilómetros e quilómetros de piñeiros, e o ucedo. Recordo ese souto, os pés nas cinsas. E recordo o raro xesto de tocar a cortiza dun piñeiro, como para lembrarme que non eran eles, senón a historia dun largo desencontro, a historia do poder sobre os lugares que habitamos, a xenealoxía deste incendio.
Que buscan as mans que tocan na cortiza da árbore? Semellan querer recordar. Non nada que se perdese (nunca) atrás, ningún Edén. Si volver pasar polo corazón, buscar no espazo a súa (sempre) posibilidade. As mans asentan o liño na árbore. Nel, esas mulleres escribiron fragmentos de Novoneyra e de Maria Gabriela Llansol, un diálogo posible entre eles. Así, Llansol di na voz de Beatriz Rodríguez: "Colocar o coração na proximidade da sua paisagem deve bastar". E Novoneyra responde na voz de Eva Valle: "Teso de Pinza/ onde eu iba/ namáis por ir/i estar eilí!". Así, Llansol óese no alento de María Corral: "Abater uma árvore não é da mesma natureza que matar um homem. É de uma natureza mais simples e, ao mesmo tempo, revela uma monstruosa incapacidade de agir, como se quem a corta fosse, no final do seu acto, o decapitado". E de novo Bea con Novoneyra responde: "O que reduce o home é o mesmo que reduce o bosque, o souto, unha crecente confusión sobre o límite do colectivo". E María Grandío, tamén con Novoneyra, nese fragmento no que o poeta falaba dos castiñeiros queimados do souto de Mercurín, engade: "A Terra clamea nestas figuras, ás veces zoomórficas, como clamea o home. Como se tivese intención. Nós debémoslle atención, debémoslla por pura pertenza. Este é o fundamento, a xustificación de toda fraternidade". Así, cen metros de liño, voltas e voltas a cada unha das árbores.
"Nós herdamos as margens. Dos Eidos de Uxío ao Rio de Escrita de Maria Gabriela Llansol". Así titulou João Barrento as palabras que máis tarde compartiría nese espazo, nese souto que o acolleu por primeira vez. O ensaísta e crítico portugués é un dos coordinadores do Espaço Llansol, ese que, como nos dirá, a pesar de estar no centro dunha grande cidade como Lisboa é un espazo situado nas marxes do mundo. "Escrevo nas margens da língua, fora da literatura", di Llansol. "Non soporto o simplemente literario da poesía. Non se trata dunha arte, trátase dun encontro", di Novoneyra. Marxes, as dunha lingua coma esta na que escribo ou as do exilio, as dunha maneira asumida de ver o mundo dende as "dobras da história" (Llansol) ou dende a "folga xeral contra da historia" (Novoneyra), as da insistencia nos "soños teimosos" (N.) ou no "perfil da esperança" (Ll.). Marxes, as da compresión da escritura como un libro continuo e interminable. Conscientes do perigo de que as coincidencias eclipsen a diferenza que comunica –a que lle facía dicir a Llansol: "a ausencia de semelhança será o noso estímulo"– o souto teceu un lugar común de encontro entre os moitos posibles e imposibles. Que dicir dese lugar? Que o ser humano se despraza do centro, que é el o que xira á volta, non cun texto ao servizo desa mesma idea, senón con outro que abre "loairas na lingua" (N.) ou "clareiras no idioma" (N.). Ou cunha fenda.
Se atendemos ao que está aquí, ben próximo, podemos ver o que está alí, lonxe. Esa cicatriz que hai centos de millóns de anos produciu o pregamento das placas tectónicas, visible á súa vez pola teima dos ríos en cavar a terra dende o Terciario. Porque estamos aquí, nos eidos. Porque os eidos son tamén as terras "outas e soias", "onde ninguén foi nin ha d’ir".
Se o sábado do último agosto se encontraron no souto Novoneyra e Llansol, o domingo fixérono Novoneyra e Chus Pato nas cortes da Casa da Fonte. O texto que compartiu a poeta sobre a obra que dá nome ao Festival dos Eidos, onde todo isto sucedeu, pronto poderá verse publicado, pero as persoas que alí o escoitamos tivemos, ademais, a sorte de ver nacer con el unha montaña. Pato levounos da man dos movementos oroxénicos, por eses "acontecementos de orde planetaria –e polo tanto astral, xa que a Terra é un astro–" que son as montañas, polo axis mundi, polas cavernas polas que se accede á visión do corazón, por ese "cor (corazón) preso no silencio antergo dos tesos" de Novoneyra ou polas terras que son "anteriores á aparición da nosa especie, as que nos poden lembrar aos humanos e humanas a nosa tripla condición como seres que pertencemos ao núcleo ou entraña dun planeta, ao mundo da súa codia e aos ceos distantes". "Courel dos tesos cumes que ollan de lonxe!", ou "Terras altas e craras da Lucenza,/ onde se ollan cerca as serras lonxanas!", di Novonerya, ao que Pato comenta que "ollar de lonxe é ollar de cerca o que é lonxano". Entre as moitas cousas que naceron nesa montaña, a poeta di que Novoneyra, nese libro, "rexeita o papel central que se lle concede ao ser humano e constrúe poemas onde as terras outas e outros elementos (…) se sitúan non só nun plano de igualdade, senón que a eles e elas se lles concede a centralidade. Eles, os tesos cumes, son o ónfalos".
Así xiran as mulleres, á volta das árbores, xiróvagas, derviches, planetarias. Así tocan, coas mans, a cicatriz. E recordan. Pasan polo corazón, por este corazón que a lectura dos textos estende, desenvolve, no espazo sen medida, na lingua do poema, que é a lingua, como di Chus, dos lobos e das lobas.
