Opinión

O ilustrado Domingo Fontán

Da man de Alberto Fortes a vida do autor da Carta xeométrica de Galicia, Domingo Fontán, preséntase ante nós non só para amosar esa faciana de xeógrafo, senón para percorrer unha biografía chea de fitos vencellados ao mundo que xorde da Ilustración

FOI SEU UN dos grandes fitos da nosa historia científica. A creación da Carta xeométrica de Domingo Fontán, un mapa de Galicia feito segundo os métodos científicos do momento, dos que o autor foi un dos grandes introductores na nosa terra, así como da aplicación dun procedemento baseado na triangulación xeodésica, sendo reclamado o seu traballo mesmo dende a coroa de España.

A viaxe xeométrica de Domingo Fontán, escrito por Alberto Fortes, parte dunha abraiante biografía, como tantas veces acontece con moitos dos nosos protagonistas históricos máis sobranceiros e dos que adoitamos saber ben pouco, ou limitamos ese saber a unha acción determinada. Un bo exemplo é o que se pon agora nas nosas mans dende o prelo de Laiovento xa que a figura de Domingo Fontán aparece sempre vencellada a ese mapa mítico da nosa terra, pero ao ler este libro dámonos conta do calibre do personaxe.

Un ilustrado avant la lettre preocupado polo coñecemento, a investigación, as melloras do ser humano e a superación do sistema do Antigo Rexime, en Galicia vencellado ao atraso social e económico e ao caciquismo,

Percorrendo estas páxinas, nas que o autor alterna capítulos de ficción con outros que non o son, logramos unha panorámica xeral do seu quefacer, todo iso momentos despois do seu pasamento e velorio, o cal acciona toda esa viaxe a unha vida que fixo da matemática, e da preocupación extrema por coñecer o noso territorio, a aspiración máxima de Domingo Fontán quen naceu en Portas en 1788 e morreu en Cuntis, en 1866, e cuxos restos mortais trasladáronse ao Panteón de Galegos Ilustres, onde repousa dende 1988.

Alberto Fortes rescata así a quen tivo un papel protagonista na ciencia e tamén na política do noso país nas décadas centrais do século XIX,

 Alberto Fortes rescata así a quen tivo un papel protagonista na ciencia e tamén na política do noso país nas décadas centrais do século XIX, e faino artellando a biografía deste "científico de imaxinación romántica", que é quen de escribir afastándose da complexidade que podería conlevar seguir os fitos dun científico, non precisamente moi atractivos para unha lectura prolongada, pero o autor sabe darlle a esas saídas por Galicia para facer as medicións necesarias coa fin de darlle forma ao seu mapa, un certo aire de relato de aventuras, que serve, ao tempo, para denunciar a situación de caciquismo e abuso de autoridade procedente dese Réxime que os novos tempos da Ilustración lle deron a volta.

Xunto con esa faciana de aventuras o libro tamén permite asomarse ao tempo histórico no que transcorre a vida de Fontán, as invasións napoleónicas, Fernando VII e as novas divisións administrativas que deron lugar en Galicia a conformación das catro provincias actuais.
Dun ou doutro xeito, Domingo Fontán foi un actor protagonista en todas esas situacións.

Os seus coñecementos, a súa participación en política dende diferente ámbitos, destacando a de Deputado en Cortes en representación de Pontevedra, provincia na que tivo un papel decisivo na consecución da capitalidade provincial para a vila do Lérez, tras a derradeira reforma administrativa. Pero nas súas mans tamén caeron a creación do Plan de Estradas de Galicia, a dirección do Observatorio Astronómico de Madrid ou o trazado da primeira liña de ferrocarril en Galicia entre Santiago e Carril. E todo iso sen prexuízo da súa tarefa universitaria, que foi o arrinque de todo, da súa paixón polas matemáticas, da man de Xosé Rodríguez González, quen o iniciou na triangulación xeodésica, pero á que estivo sempre vencellado, xa non só como docente, mesmo como alumno sempre con amplos desexos de coñecemento facendo diversos estudos, ou achegando novos materiais e inventos científicos para as aulas.

A tarefa polo que todos o coñecemos, ese primeiro mapa científico da nosa terra, tamén o primeiro realizado en España con ese procedemento, rematouse en 1834, pero ata doce anos despois non se imprimiu en París por orde da raíña consorte María Cristina de Borbón. A súa imaxe é a dunha terra que procuraba saír da escuridade de anteriores séculos, do atraso e o descoñecemento, e na que figuras como a de Domingo Fontán abriron numerosas portas cara un futuro de modernidade e coas luces acesas do pensamento.

Comentarios