UN DOS ASUNTOS máis perturbadores do medio dixital resulta dos menos coñecidos. Dificilmente se atopa na numerosa bibliografía crítica sobre redes sociais que aparece coincidindo —de xeito non casual— co cénit e principios de decadencia de Facebook, esa reserva de madurez e excentricismo. Refírome ao presente continuo: a desaparición da memoria da experiencia sobre o propio medio de internet. As aplicacións, as webs e os seus deseños, os servizos sempre estiveron e sempre foron así. É a materialización cutre dun pasado orwelliano reescrito sen fin. Non ter unha memoria do camiño é como se ao rematar de estudar unha carreira non houbese recordo do tránsito entre primeiro e cuarto. Persoas que coñeciches nos albores da era Yahoo! afirman que sempre usaron Google e abriron unha conta en Facebook xa de pequenos. A memoria esvaece, ou fica relegada ás batalliñas dos veteranos do módem dos 90, que si lembran todo. Memoria papada polo fluxo continuo de datos. En realidade, unha renuncia inconsciente á memoria.
VISTA
Non sei aínda moi ben que significa iso, pero hai outra percepción da rede que é abraiante, conectada con este presente continuo e con consecuencias para un sector tan dependente da autopromoción como é o cultural. As redes sociais, amigas, caducan e fanse vellas contigo. Sepárante paulatinamente das novas xeracións de profesionais do teu ámbito, sen que a ninguén lle importe. O outro día, uns compañeiros da farándula decatáronse de que os programadores culturais entrados a traballar nos últimos cinco anos non os contrataban. Non os coñecían. Un dos actores afectados fixo un inquérito: simplemente nunca os viran nas súas redes. Xente con máis de vinte anos de traxectoria, con presenza pública continua! Os programadores interpelados non pareceron darlle máis importancia: podemos sospeitar das intencións ocultas dun partido, pero carecemos de sentido crítico sobre a ferramenta. Se non apareces será por calquera cousa, eu que sei. Se fose importante aparecerías, digo eu. O feito de que non pareza grave sinala o nivel de detracción da esfera pública no que nos atopamos.
OLFACTO
Movéndome neste presente continuo consolo o meu cansazo desta tempada con libros tan ben escritos como Luna de lobos, de Julio Llamazares (Seix Barral, 1985). Se cadra moito do retrato desta guerrilla fuxidía polas montañas leonesas e ancaresas hoxe en día estea trillado por moitos relatos, pero escribilo a principios da década dos anos 80 supuña a complexa tarefa de escribir en quente, cos feitos ben gravados nas memorias montañesas. Tomar a precisa distancia para pasar da crónica á literatura nunha persoa tan vinculada aos montes da zona é calquera cousa menos doado. O resultado é un pequena delicia da prosa literaria, un equilibrio complexo entre o relato e a poesía. Nada hai nos feitos narrados que non fora contado mil veces desde o 85. Pero poucas veces se ten escrito formalmente tan ben coma o libro de Llamazares. E as formas hai que procurar gardalas as máis das veces posibles.
TACTO
Non hai que tirar demasiadas conclusións do peche dun restaurante. É unha cuestión de tacto coa persoa que ten que emprender esa difícil tarefa, da que é difícil non saír con feridas, pero tamén o recoñecemento ao sentido efémero dos locais. Eu adoro ver os baixos abandonados de eses bares dos anos 70 ou 80 debruzados sobre as estrada comarcais galegas. Aínda lembro cando o meu curmán me amosou as mesas dun, cheas de furados. "E isto para que é?", preguntei. Foi a un caixón e comezou a sacar cornos de verdade. Naquel bar servían o ribeiro en cornos, ao xeito vikingo. Non moi lonxe, en Catoira, acababan de inventar a festa. Un restaurante é como un perfil de rede social, pode desaparecer sen que cambie nada do mundo. Ao cabo de cinco anos, case ninguén o lembrará. Moito ten que vivir un comensal nunha mesa para que dedique cinco minutos a lembrar un restaurante.
OÍDO
Hai memorias sen embargo, que están malditas, que aspiran a non ser vividas. Temos a unha coñecida á que nos levan presentando preto de vinte anos. Comemos na mesma mesa varias veces, participamos en mesas redondas, coincidimos en exposicións e eventos onde coñecidos comúns nos presentaron. E sempre por primeira vez. Abráiame porque téñoa escoitado ametrallar citas de escritores norteamericanos do século XX a golpe de tres por artigo. Cheguei a pensar que a nosa non-relación era desprezo, pero en realidade o asunto é máis simple. Hai persoas que sempre transitan polo punto cego do noso cerebro. Todos as temos. E a min tocoume habitar no punto cego desa persoa. Así que gozo, desde hai vinte anos, de repetir en bucle un momento que nunca dá pasado ao outro.
MEMORÍA
Sempre envexei a arte de colocar suavemente citas pedantes sobre calquera lousa cultural. É a "graza que nunca quixo darme o ceo", parafraseando a Cervantes. Por veces, gustaríame empregar a técnica de Filgueira Valverde, que inventaba moitas das citas, sendo quizás a achega máis creativa, desde o punto de vista literario, de toda a súa obra. Claro que agora mesmo, o de andar inventado citas pode converter a túa rede social na festa do carneiro ao espeto ou na do churrasco á grella. O problema de Twitter e Facebook é que non permiten poñer unha nota a rodapé, que é o que corresponde.
