GUSTO
EN DOUS días seguidos, mentres fago tempos mortos, probo dous cafés infames. O primeiro, en Allariz; ao día seguinte, en Valdoviño. Pensaba que esa etnografía do café-achicoria, do café horroroso queimado e tirado con desleixo fora desaparecendo das cafeterías galegas. Lembro aqueles cortados de cando era universitario, que facían torcer a boca nun rictus reflexo de comedia bufa. Pensaba que pouco a pouco foran desaparecendo esas malas prácticas, pero agora vexo que estaba errado: o que pasou foi que desenvolvín un instinto inconsciente para evitalos. Cando ando coa garda baixa caio de novo nunha destas infusionadoras do mal.
VISTA
Non son un lector disciplinado, deses que deseñan un programa de lectura sobre a literatura francesa ou alemana coma un programa dunha materia. Ás veces entro nas triloxías pola metade e gozo da amable sensación da falta de claves para entender parte da historia, como cando inauguras unha serie polo cuarto capítulo da segunda tempada. Así me pasou con La traición, de Jorge Fernández Díaz (Planeta, 2020), a terceir das súas novelas protagonizadas polo espía Remil. O escritor non achega contexto ao lector, a diferencia de Javier Cercas en ‘Independencia’ (Planeta, 2020), que por algún motivo, se cadra piadoso, obrígase a si mesmo a explicarnos a novela anterior. La traición comeza a andar sen agardar polos que chegamos tarde. E como o meu descoñecemento da política arxentina e dos labirínticos peronísticos é ilimitado, a complicación é absoluta. Estar perdido nunha novela de espionaxe arxentina pode parecer un asunto redundante en si mesmo, pero a forza da novela é tan grande que non compensa abrir a Wikipedia, non vaia ser que se escape algo polo camiño. O que é novo é o ben que me sinto nesta desorientacion lectora, e nin sequera me preocupa comprender de todo o escenario, como esas cancións en inglés de Manchester que só pillas a medias. En fin, La traición é unha excelente novela de espías, en aparencia breve, sorprendentemente densa. Do mellor que teño lido nestes meses.
O seu pai comezou a delirar durante a agonía. Dirixíase a Andrea como se estivera no medio da guerra: ordenáballe sobrepoñerse e avanzar no medio da fronte de combate.
OÍDO
Tras ver un filme de Montalbano, sigo en Netflix deixándome levar polo documental ‘Andrea Camilleri, un maestro sin reglas’. Non sei de onde tiran o título. Ao pouco de comezar, a actriz Teresa Mannino pregúntalle a Camilleri -que maneira de fumar- por que todos os libros do comisario Montalbano teñen a mesma extensión. Camilleri explícalle que todos teñen 18 capítulos e que cada capítulo ten 10 páxinas. Manterse nesa pauta axuda a Camilleri a saber que non se perde durante a escrita e que sempre leva o texto encarreirado. Se isto non son reglas, non sei entón que poden ser. A egla sempre parece un asunto demasiado burgués, aburrido, pouco romántico. Digamos que o título Andrea Camilleri, o mestre das reglas útiles provocaría a fuxida masiva da audiencia. Pero todos os que len as novelas de Montalbano, no fondo, coñecen a estrutura interna de Camilleri e agardan recrearse na adecuada sucesión de asasinatos, personaxes, romance e o exacerbado acento local do telefonista Agatino Cantarella. O lector de Montalbano é tan metódico, no fondo, coma o escritor.
OLFACTO
Entre as moitas cousas fascinantes que conta Camilleri neste documental —que un observa fascinado pola claridade de pensamento deste vello profesor de 88 anos— atópase unha historia impactante que xustifica todo o documental. O seu pai comezou a delirar durante a agonía. Dirixíase a Andrea como se estivera no medio da guerra: ordenáballe sobrepoñerse e avanzar no medio da fronte de combate. O seu pai combatera ao carón dun lendario militar. Camilleri decatouse de que o seu pai, nese delirio dramatizado, asumira ser o seu superior e que, el, o seu fillo Andrea, pasara a ser o seu propio pai, o tenente Camilleri. O escritor decatouse do que pasara. Asumiuno e fixo o saúdo militar, disposto a saír, co menor medo posible, ao medio da batalla.
TACTO
Falamos en Allariz, na Fundación Vicente Risco, ao redor do turismo cultural, nunhas xornadas coorganizadas co Consello da Cultura O antropólogo Rafa Quintía abonda nunha idea que me interesa. Entende os museos como un "freo aos posibles efectos da aculturación, un mecanismo de nivelación, un reforzo da identidade", nun mundo global no que se cadra xa non teñamos moi claro en que van consistir esas identidades verticais que ata agora sostiñamos na memoria dos ancestros. Falamos tamén do argumento dos usos turísticos que xustifican os investimentos en rehabilitación de patrimonio cultural, polo xeral un gran motivo de frustración para uns e outros. Non, a ningún foráneo lle interesa —nin lle vai interesar— a rehabilitación dos enésimos muíños da aldea. Moitos cartos se teñen tirado con esta excusa. A miña opción: se queremos turismo, pensemos en turismo. Se queremos patrimonio cultural, pensemos en patrimonio cultural. E algunhas veces —benvidas sexan— esas dúas realidades poden converxer. O turismo non é unha disciplina auxiliar ou unha almofada na que depositar as nosas débedas morais, é un negocio serio que debera ser planificado por especialistas.
XESTUALIDADE
Pouco a pouco volvemos atoparnos cara a cara en eventos colectivos. Só volvendo a eles decatámonos de como os botabamos en falta, e do ben que facía en nós estar rodeados de xente. Os grupos humanos enchen unha parte do que somos como individuos. Porén, sigo levando moi mal o asunto de dirixirme a un auditorio enmascarado, como se estiveramos nunha especie de distopía na que aos culpables se lles torturase a se dirixir a auditorios inertes. Só nestes casos decatámonos de canto precisamos comprender, a través da expresión das caras, quen somos nós mesmos e sen ten algún valor o que poidamos dicir en público. Penso no día no que todos nos poidamos quitar as máscaras. O mundo vivirá unha torrenteira de información que nos deslumbrará.
