Blog |

Historias dun home que contaba historias

Xabier P. Docampo desapareceunos a semana pasada. A memoria devólvenos a súa actitude de contador de todas  as historias e dese humor que practicaba que servía para baixar os santos e subir a xente

Xabier P. Docampo. AEP
photo_camera Xabier P. Docampo. AEP

ERA UNHA alameda rodeada de calor tropical. O centro da alameda estaba dominado por un círculo de terra e xusto no medio colocaron unha cadeira escolar. Alí sentou e comezou a contar historias. Pasaba do mediodía, que din que non son horas para contar historias porque está o cerebro tentando desfacerse das endorfinas do xantar. Había expectación e rebumbio a un tempo. Non viñan do mesmo lugar, pero harmonizaban ben, igual que historias que parecen exóticas, pero son como de toda a vida.

Na fotografía que me queda na memoria, coa imaxe cambiante, co labirinto azaroso de non saber que partes se perderon, cales reconstrución e cales arqueoloxía, hai rapazas vestidas de uniforme escolar  cunha talla menos da que necesitarían. Están sentadas, inquedas, ruidosas e deixan unha distancia esaxerada con respecto a ese home que senta para contarlles historias. Quizais leve unha camisa escura ou quizais sexa unha concesión da miña memoria. Senta e comeza a falar. Na foto da memoria non está o argumento, si está o humor retranqueiro no contado. Pero o final é tenro. Esa distancia percorrida, entre a retranca e a tenrura, é a verdadeira imaxe da foto que me conserva a memoria. Por sorpresa.

No centro daquela alameda, no centro da foto memorística, a pesar das imprecisións está Xabier P. Docampo (Rábade, 1946; A Coruña, 2018) dando o seu combate cotián contra todo o que non merece pasar. Estaba alí e podería ter feito outra cousa, pero decidiu que o final dunha historia con certa crueldade irónica debería acabar cun xesto tenro. Porque Docampo, no seu sentido xusto do mundo, pensaba que as historias deben rematar ben. Deben rematar con ben. Deben ser para ben.

A memoria compórtase de maneira aleatoria, pero debe de ser que non a entendemos. Terá razóns. Así que Xabier P. Docampo aparéceseme no centro desta historia na que eu era un espectador fuxitivo e a miña responsabilidade non pasaba de prestar atención. Aparece con esa media distancia en canto comezo a ler obituarios, biografías urxentes, homenaxes xustificadas e toda a literatura postraumática da que somos capaces para tentar aliviar a dor. 

E hai que comezar por aí: polo seu sentido de humor rebelde e pola súa falta completa de impostura

Despois penso, desde certo raciocinio, que non é para ese momento que en Galicia teriamos que mirarnos moi seriamente isto: que só consigamos unanimidade cando alguén desaparece. E, para evitar esa sensación de estar fóra de lugar, rebusco na memoria ese momento de historia no que Docampo facía broma sobre as opinións manifestas sobre escritores defuntos. E hai que comezar por aí: polo seu sentido de humor rebelde e pola súa falta completa de impostura. Eran dúas partes do mesmo asunto respecto da vida. Trataba as persoas co mesmo sentido do humor: achegaba os amigos e puña distancia sarcástica coas esas sombras que só aparentan ser xente de ben.

Xabier P. Docampo sentía admiración pola sedución que exerce o medo como argumento literario e polo mecanismo co que se contan as historias. É posible que todo sexa a mesma ciencia e o escritor exercese esa fascinación das historias contadas: de saber o manexo e aínda así conservar o sentido da maxia, de saber que asumir o labor de contar transcende os argumentos: sempre queda algo que non se pode predicir e ese algo é o que se volve literatura. O que non se pode medir.

Non se pode medir a tormenta que provoca a morte de xente valiosa. Nalgún deses corros que se forman entre xentes de moito falar antes e despois de actos públicos Docampo ironizou algunha vez sobre canto gañaría a literatura mundial se os eloxios póstumos aos escritores se fixesen con eles en vida. A memoria está case segura de que rematou a frase dicindo "aínda que eu non teño queixa ningunha..." e deixou os puntos suspensivos da retranca porque todo vale o máis cando ten dobre sentido. É unha conta fácil de botar.

A memoria encadea secuencias como quen une citas de libros diferentes. Alguén diría que é posmodernidade, pero seguro que antes xa existía. Vai lanzando a imaxe de Xabier en actividades máis ou menos entretidas, na conversa con chispa —que si, Xabier, que é castrapo, pero é que son de Ourense...— e na sensación que sempre me quedou de que era capaz de conservar o humor necesario para colocar as cousas no seu lugar: baixar os santos, subir a xente. De que era alguén capaz de xogar coas cousas con toda a súa seriedade. Sempre falta xente así, pero agora máis.

Aparecen todas esas cousas que son deste mundo pero que hai que buscar para que sigamos conservando o humor e miremos todo de fronte como facía Xabier P. Docampo

Logo tamén está Calvino. Pero non o teólogo da reforma protestante, senón ese escritor italiano que tamén sentía admiración polos mecanismos de contar, que emboscaba os lectores na fábula e os facía andar. Todos os camiños de Docampo, como os de Calvino, levan ao lector. Levan ata el e logo levan o lector ata onde queira ir. E debe ser unha viaxe que paga a marabilla porque aparecen os prodixios e as naturalidades. Aparecen os debuxos no horizonte e as palabras escritas no ceo. Aparecen todas esas cousas que son deste mundo pero que hai que buscar para que sigamos conservando o humor e miremos todo de fronte como facía Xabier P. Docampo que, en ocasións, aínda me rifaba por quitarlle o pe do apelido para abreviar nos titulares. Preguntaba se tiña fame de letras.

Está Calvino e lin estes días que morreu quen fora a súa muller, Esther Judith Singer, e volven as conexións incertas das neuronas. Está tamén por outro capricho das cousas. Italo Calvino naceu na Habana, aló casou, e así podo pechar o círculo dese home con camisa escura no medio da alameda habanera, rodeado de pioneiras ás que lles conta unha historia cun sentido do humor que remata na tenrura. Había rebumbio e calor. Cousas que agora mesmo nos serían necesarias.

Comentarios