Blog |

Kerouac, o éxito do fracaso

Jack Kerouac (1922-1969) naceu cun nome moito máis longo e da súa morte acaba de facer medio século. Era 1969 e Occidente estaba xa en recesión sentimental: adeus ao amor, adeus ás flores, adeus á idea dun mundo sen outra obriga que a de vivir como cadaquén quixese. Era un obxectivo imposible, pero durante case sete anos pareceu que non. Que había que facer o amor e non a guerra e o mundo funcionaría algo menos mal.
Jack Kerouac.
photo_camera Jack Kerouac.

PERO ERA 1969 e o soño remataba. The Beatles disolvíanse e o autor de On the road alcanzaba  obxectivo de morrer con influencia directa do alcohol polo medio. Pasaron máis cousas aquel ano e pode que máis importantes, pero estas dúas veñen ao caso na radiografía cultural do fin desa década.

Debería chamarnos a atención que cando se fala dun escritor se cite máis a súa vida que a súa obra, que sexa máis coñecido polo vivido que polo escrito. Debería chamarnos a atención aínda máis cando o autor non ten tanta vida. Jack Kerouac é máis famoso que lido e máis mencionado que citado, e o mesmo esta circunstancia está xustificada. Neste lado do mundo hai máis datos do que fixo que do que escribiu porque a sociedade en xeral considera que escribir non é ‘facer’. A pesar das películas, a pesar da reconstrución do escritor como figura pública, Kerouac tampouco foi exactamente un home de acción, pero chamou a atención. Foi un rebelde, pero non estamos seguros de que tivese unha causa concreta que non fose el mesmo. Sabía o que non quería, pero non tiña claro o que quería.

Imos supoñer que a cara máis visible da xeración Beat foi un escritor do seu tempo e que o seu tempo non era este. Pode que pasase de moda porque a rebeldía do seu momento é moi distinta da que se pode entender hoxe. A rebeldía da viaxe converteuse na tarxeta de cliente de Ryanair, facer dedo converteuse en BlaBlaCar, os trens nocturnos levan lixo para Sogama e Dylan pasou polo catolicismo. O mundo volveuse inseguro. É posible que o mundo agora sexa peor que o mundo no que viviu Kerouac. Volveuse máis incerto. A rebeldía do escritor é inxenua para un mundo no que pedir votar é sospeitoso, e gardar mistos e gasolina pode ser unha forma de terrorismo.

Kerouac non está para o presente, pero o seu mito goza de boa saúde. Como a dos zombies. Hai unha distorsión entre biografía e bibliografía que atacou a este escritor desde o comezo da súa vida literaria. Mítico debe ser o cualificativo que mellor lle acae a Jack o autoestopista terreal. Mítico expresado no sentido contemporáneo. Cun campo semántico sen rastros de clasicismo: algo coñecido por todos do que non é necesario saber a orixe. Con prestixio, pero sen coñecemento. A estas alturas non sei se conservamos idea de por que o autor de Big Sur ocupa un lugar salientable no panteón de escritores norteamericanos. Pola rebeldía —aínda que fose outra rebeldía—, pola insatisfacción, pola procura, pola masculinidade, pola idea do artista adolescente, polo individualismo ou por esa idea norteamericana de que a xenialidade é máis un asunto de carácter que de talento. A literatura quizais foi o último motivo da fama de Kerouac mentres viviu e tamén debe ser o último dos motivos agora.

Nin entón nin agora conseguiu o escritor que leva cincuenta anos morto desfacerse desa identificación autor-título

O retrato do escritor inconformista pesoulle a Kerouac toda a vida. Foi inconformista e confiou en dar con outra forma de ser escritor mentres non deixaba de desconfiar de telo conseguido. Confiaba no momento, confiou na última transformación do romanticismo como argumento vital: perseguir o instante, utilizar a inspiración e non deixar que a convención amargue a escrita. Dominar a literatura pola vía de que ela te domine a ti. Confiou na literatura como un fluído que atravesa un escritor e que debe ser case automático, espontáneo, fuxitivo da construción, polo menos da consciente. Confiou en todo iso con certa inxenuidade. Pero que outra cousa é a confianza?

O libro de Jack Kerouac é On the road. Nin entón nin agora conseguiu  escritor que leva cincuenta anos morto desfacerse desa identificación autor-título. Para comprobar o cambio do tempo, di a lenda que o escritor completou a novela en tres semanas do ano 1951, como resultado das súas experiencias de viaxe de finais dos anos 40. Pero, tamén para aumentar a súa fama de incomprendido, os editores rexeitaron publicar a novela ata 1957 porque aludía claramente ao sexo e as drogas. Dous elementos que calquera editor e calquera produtor de series consideraría argumentos imprescindibles para un autor contemporáneo.

A confianza que o escritor tiña sobre a escrita impulsiva queda demostrada no apaño que fixo co papel para convertelo nun continuo que evitase cambiar de folio na máquina de escribir. Quería escribir sen interrupción, convencido de que na inercia aparece a literatura de verdade. Non quería parar. O resultado deste invento é un tamén lendario rolo de 36 metros escritos dunha sentada mentres a súa parella de entón o alimentaba. Joyce Johnson, a súa parella de entón, tamén quería ser escritora. Escribiu un libro sobre Kerouac no que desmitifica en parte esa suposta inmediatez e asegura que o autor traballou a corrección da novela con bastante intensidade. Johnson di moitas máis cousas do escritor, das dificultades que tivo coa fama e da relación co alcohol, pero a literatura de exparellas é outra viaxe sen destino. Joyce Johnson foi compañeira de Kerouac dous anos, pero leva sendo ex toda a vida.

A sinceridade do automatismo tamén queda en entredito canto á versión finalmente publicada do orixinal. O escritor dubidou: primeiro deixou e logo retirou un fragmento dese relato que acabaría por ser obra á parte: Visions of Cody. Allen Ginsberg, o poeta compañeiro de xeración de Kerouac, tamén engadiu dúbidas sobre que pasaxe de On the road retirara o autor, entre elas un encontro homosexual do protagonista no seu regreso cara ao leste.

Nos Estados Unidos de América a fama custa, pero é unha meta inescusable. Kerouac quería ser rebelde e asemade triunfar como escritor. Conseguiu o éxito, pero non encontrou a satisfacción nesa circunstancia. Johnson deixou escrito que esa fama de famoso acabou por volvelo máis difícil. Non podes ir a contracorrente se a corrente es ti. Kerouac conseguiu fama e, en certo sentido, deu a valer un discurso; pero viuse atrapado nunha celebridade que o comparaba con Hemingway máis que con Faulkner, que valoraba a súa vida por riba da súa capacidade de transformar a literatura. Por esta banda conseguiu ser incomprendido.

Hai outros elementos da época atravesados na obra e na vida do escritor. Os anos 50 dos EE.UU. levaron a xuventude ao primeiro plano da rebeldía adolescente, de Marlon Brando a Elvis Presley. Os tempos estaban cambiando e a imaxe comezaba a pesar nos imaxinarios colectivos. A rebeldía era a causa do momento. Na insatisfacción da guerra fría da Norteamérica rica, pero non feliz, operouse un cambio na maneira de entender os artistas. A rebeldía xeracional pasou da cultura seria á popular, da literatura ao rock and roll. Jack Kerouac prefería ser un músico de jazz. Pretendía asimilar o seu proceso de escritura espontánea coa música improvisada. Como un escritor de bebop que todo o mundo relacionaba con Charlie Parker aínda que artisticamente estivese máis cerca de Gerry Mulligan. A rebeldía cambiou de sector e a mocidade preferiu mercar guitarras eléctricas que máquinas de escribir.

O mito de Kerouac conserva a súa imaxe de rebelde. Como unha actitude. Asumida, transformada. Como un anuncio de colonia masculina literaria. Isto non é culpa del e quizais algo do seu malestar tivo que ver con que presentiu que a fama da literatura non era boa para a literatura. Era partidario dos vasodilatadores e das lendas dos santos bebedores. Norman Mailer, un maldicente profesional, consideraba que Kerouac era "pretensioso como unha puta rica e sentimental como un chupete". Tamén o acusou de non saber o que era unha novela. E xusto cando pretendía adulalo acabou de rematalo: "É mellor pensar en Kerouac a xeito dun artista como Jackson Pollock".

Comentarios