Blog |

A lamprea infinita

O problema de querer viaxar a través dos libros a lugares nos que fuches feliz é que se cadra o autor non ve o mesmo ca ti e rematas discutindo con el
José Sacristán
photo_camera José Sacristán

LEVO DÍAS dándolle voltas a este asunto. Fun comer lamprea cuns amigos cataláns. Un deles levaba prendido na chaqueta o lazo amarelo. Achegousenos un home doutra mesa, pedindo desculpas, e preguntou se podía observar ese magnífico pote de lamprea á bordalesa. Era de Salamanca. Escoitara falar do mítico peixe, pero nunca vira como se resolvía na mesa. Seguimos comendo e o meu amigo dixo: "Estivemos pouco rápidos. Puidémoslle ter convidado a probala". Así que fun ata a súa mesa, trouxen a aquel home, sentámolo canda nós e pedimos prato, garfo e coitelo para el. A conversa moveuse polos amables camiños do tipismo gastronómico. Pero aquel salmantino non quitaba ollo do condenado lazo amarelo. "Es que a la gente joven se la anda dividiendo hoy en día", comezou a terciar o señor, primeiro no terreo da abstracción e vímolo vir como un touro cos cornos prendidos nunha festa patronal. Caneámolo con artes de anécdota, de forma tan brusca que tivo que recuar a algún pernil salmantino reserva, confuso. Como poden ser determinadas obsesións que se sobrepoñen á cortesía feliz da mesa compartida. E quen me mandaría a min compartir algo tan íntimo como unha lamprea.

VISTA
No Auditorio de Galicia non había medo ao coronavirus o día que José Sacristán representou Señora de rojo sobre fondo gris, o monólogo teatral que retrata a elexía triste coa que Delibes escribiu, finalmente, a perda da súa muller Ángeles de Castro. Sacristán anda nos 81 anos pero non os aparenta: segue a ser un fenómeno de enorme técnica que sabe dosificar a forza. A súa gran lucidez está en construír a personaxe dun viúvo solitario e maior de xeito crible: é dicir, con contención. Sacristán-Delibes é como o avó que mide as súas palabras cando trata os sentimentos, e por iso este drama se fai veraz, porque todos recoñecemos as emocións que están detrás das palabras parcas. Por iso a Delibes real pódeselle ver moi ben detrás do disfraz do pintor protagonista da ficción. Tamén se agradece algo máis incómodo: a ausencia de esperanza. A personaxe abandona a historia cando a historia remata.

TACTO
E volvín caer. Xa lles teño contado aquí algunha vez o pouco que me gusta Javier Reverte como escritor de libros de viaxes. Pero aquí estou recuncando co seu último libro no meu Kindle. Un insomnio parvo de sábado noite leva a decisións desesperadas coma esta, pero o novo ensaio inclúe tres topónimos que a min me convirten nun babeante can de Pavlov. Suite italiana: un viaje a Venecia, Trieste y Sicilia (Plaza y Janés, 2020) profundiza nesa técnica cómoda e un tanto parasitaria de Reverte. As súas viaxes son un señor tomando cafés nas terrazas, vendo monumentos famosos e describindo habitacións de hoteis. Os veciños son seres circunstanciais que dan para un diálogo de pregunta-resposta. Para compensar, vampiriza pasaxes de libros de autores de renome, de autores con encanto, coma os hoteliños. A Suite italiana segue na súa liña, pero se cadra aínda de maneira máis abusiva. Só se salva unha idea: a louvanza da viaxe solitaria. A frase co que a define é ben torpe, e disculpen a miña ausencia de tacto ao tratar este asunto: "viaxar só produce un sentimento que mestura a liberdade suprema coa disolución do eu" (???). Aínda así, lembrei que eu nunca fixen só unha viaxe longa. Son un animal social, pero tamén son un animal curioso.

OLFACTO
Nas listas de libros máis vendidos deste ano no Estado sobranceaba a Trilogía de la Ciudad Blanca (Planeta), de Eva García Saenz de Urturi, un absoluto éxito tanto en préstamos de bibliotecas como en compras. Fun curiosealo por ver se se me pegaba algo e escollín o terceiro e último volume, Los señores del tiempo (Planeta, 2018). Ao comezalo, saber a que arrecendía o éxito literario e decateime de que xa lera o primeiro libro da serie había uns meses. Moi sorprendido quedei ao ver como se aplicaban na novela as investigacións —modélicas e admiradas— do grupo de investigación GPAC de Agustín Azcárate que leva reconstruído, de maneira minuciosa, a Vitoria medieval a través dunha única combinación de arqueoloxía, documentación e vontade divulgativa. Aínda que a novela de Eva García abusa, ao meu ver, do trauma psicolóxico como motor de acción —excesivo tic do bestseller desta segunda década do século—, se eu fora Azcárate estaría feliz. Debe ser das poucas investigacións académicas do país que acaban convertidas, de algún xeito, nun best-seller de —moito, moitísimo— éxito.

OÍDO
O filme La trinchera infinita, que conta a vida dun fuxido da Guerra civil agachado na súa propia casa durante trinta anos, recibiu un Goya ao mellor son. Este filme debérase ver só polo prodixioso uso do son ambiente para narrar a vida nun espazo opresivo e pechado. Tras os logros na fotografía dos filmes nas últimas décadas do audiovisual, agora tócalle a quenda ao son, que para reinventarse pasa de terceiros a primeiros planos de maneira inagardada. Non é natural, pero nada no cine o é. Esa dimensión sonora das películas -moi presente no Novo Cinema Galego, por exemplo, e penso en Longa noite de Eloi Enciso- vai producir marabillas narrativas nos vindeiros anos. Pero aínda que a destaque, en La trinchera infinita só é unha parte máis dunha historia moi ben contada. Dunha historia de amor dura, das consecuencias da soedade e do aillamento, desde unha perspectiva distinta, para espectadores adultos que non queren escoitar sermóns.

ANSIA
Só ten un problema La trinchera infinita. E é o mesmo problema de todos nós. Querer, queremos, contar de máis. Os seus 147 minutos poderían quedar en 110 sen dificultades, pero renunciar custa tanto! O máis difícil de aprender no oficio de contar historias é saber que ás veces para que unha historia brille hai que saber dicirlle que non. Como cando queres ser xeneroso e compartir unha lamprea con descoñecidos.

Comentarios