A CLAVE DO exótico é que debe ser unha mentira compartida polas dúas partes, a que a produce e a que o consume. O Cairo confidencial é un magnífico exemplo deste alleo fabricado para nós, unha perturbación controlada.
VISTA. Non hai en Ordesa (Alfaguara, 2018), o novo libro en prosa do poeta Manuel Vilas, unha arela por marabillar coas palabras; máis ben lemos unha cadencia cotiá, vulgar, dos días sucedidos, das ausencias familiares, da identidade esborrallada e gris. Vilas ofrece esa idea inquietante: os que xa nos deixaron, nunca o fan de todo. Non é doada a receita da autoficción. Na literatura do xénero en español ten que haber polo menos algún asasinado ou delator da Guerra Civil polo medio. Pero en Ordesa atopamos vidas do Un, dos, tres, supermercados, Felipe González no televisor, soidades de divorciado. A clave de Vilas está en atopar esta beleza turbia nas bolsas do lixo, na incineración do pai ou nos pisos alugados; ou sexa, alí onde todos estamos, na grisalla.
OLFACTO. Esta semana morreu aos 93 anos Elizabeth Ebert, unha das representantes máis destacadas da poesía cowboy. O xénero naceu trala súa Guerra Civil americana, creado polos vaqueiros nas longas horas nos prados, desde a tradición das baladas irlandesas ou escocesas. É poesía narrativa, con cheiro a gando, sinxela, conservadora: a señora Ebert defendía que a poesía, se non rimaba nin tiña métrica, era prosa. Non creo que lle gustase Ordesa. Que tan próximos están, moitas veces, os universos poéticos: ler a estas cowboys é atopar fascinantes conexións coa nosa poesía rural popular, que tamén aínda confía na rima, porque a experiencia da arte, no rural, adoita vir da canción. Lembrei a Ana Vila, labrega de Taboada, describindo a súa poesía: "Danzar de herba/ con terra nas verbas".
OÍDO. Cada vez máis, o éxito na cultura non é tanto propoñer algo que crebe as ideas como que as confirme. Comprobeino unha vez máis coa excelente O Cairo confidencial, da que está todo ben agás o horroroso título. Cine negro de altura, con protagonista corrupto camiño da redención e turbulento momento histórico, a Primavera Árabe, de fondo. Ver cinema de calidade desde coordenadas distintas é como cambiar de postura tras varias horas sentado: liberador. Pero o director, Tarik Saleh, naceu en Estocolmo no 1972 e Fares Fares, o actor principal, chegou do Líbano a Suecia con catorce anos —agora ten 45—. Os cartos da produción son tamén suecos. E chega a pregunta. En que medida Occidente acaba por construír tamén aquelo alleo a si mesmo?
GUSTO. Unha amiga madrileña agasállanos cun albariño de coidado deseño e lapela con —algunhas— palabras en inglés. A miña compañeira realiza unha certeira nota de cata: "Isto é unha porcallada". Viño desnaturalizado, convertido en refresco tropical. Subproduto para guiris. En Galicia, sobre todo no Salnés, hai moitas adegas que están perdendo o norte, ou máis ben, que o buscan demasiado. Non teño problema en que se fabriquen beberaxes de todo tipo, mentres cumpran os requisitos sanitarios. Pero o mesmo hai que comezar a repensar a quen se lle dan etiquetas das denominacións.
TACTO. Na procura de viños auténticos, imos buscar co meu irmán un emparrado perdido nun páramo granítico no val de Bealo, situado no municipio de Boiro.
Segundo as nosas lembranzas, as vides nacían das fisgas de grandes penedos e venerables cepas sobrevivían nun océano de granito. Damos cun que se lle parecía, pero só iso. Comezamos a dubidar. Creamos na nosa memoria un mito sen querelo? Foi un lugar soñado, vivido, ou as dúas cousas á vez? A que sabería ese viño nacido de granito rugoso ao tacto? Discutiámolo na Covecha, na vella tasca mariñeira. "Unha vez vin un viñedo incrible", evocou meu pai, "todo el encabalgado sobre laxes e penedos…". Seguiremos informando.
SOMBRAS. Teño un problema cando descubro nunha remota casa de comidas esas poeirentas botellas coa efixie de Franco e os outros símbolos da ultradereita. Chego a estes antros tan tarde, baixando de algún monte, que non hai escapatoria posible para xantarmos noutro lugar. Así que como entre molestas sombras. E canto máis gozan as incautas familias do carón, encantadas do que pensan que é exótico ou excéntrico, máis tebras me rodean.
