Blog |

Reliquias mortas

Só unha minúscula escena redime esa parte do filme: cando o cantor gaélico Joe Heaney, porteiro nun edificio de Manhattan, acariña o granito da fachada con morriña, coma bo emigrante de Carnota, perdón, de Carna

ESTA SEMANA, nos Sentidos detémonos en filmes e memorias, desde un refinado relato irlandés de pedra e cancións, ata as amenas memorias dun diplomático que agachan máis do que parece

GUSTO. Grazas a Ánxela tráennos de Dublín o filme Song of granite (2017), un biopic sobre o cantor gaélico Joe Heaney, quen naceu en Carna, na costa oeste irlandesa. É unha vibrante aposta visual que retrata a vida dun home difícil, solitario, calado, no que prendeu o don da palabra cantada coma se fose unha árbore mitolóxica. Así nolo suxire o director, Pat Collins, cunha impecable fotografía en branco e negro, e planos en grande angular como se precisara envolver as palabras no mundo que as rodea. O documental podería ter sido contado e filmado con resultados visuais e narrativos similares en Galicia. Pensei que as conexións atlánticas, hoxe, son exactamente iso: fotogramas idénticos que non conseguen intercambiarse. Tamén hai diferencias nacidas das latitudes. Heaney cantaba, sobre todo, longas cancións tristes. A canción galega, bálsamo dos grandes traballos, sabe case sempre a viño e auga fresca.

TACTO. O documental adoece, porén, dun defecto que coñezo ben. O director debía ter unha poderosa imaxe gravada dentro del. Todo nace sempre a partir desa obsesión. De aí debe vir o conto bíblico do barro e o deus creador. Pero ás veces esa imaxe inicial cega. Cando Song of granite se distancia do fermoso tipismo etnográfico da infancia e se adentra nos mundos mineiros e na emigración americana da madurez do artista, cústalle entender que é aí onde debería desenvolver a historia: na confrontación entre a poética introvertida e esencial e a sociedade industrial. Só unha minúscula escena redime esa parte do filme: cando Heaney, porteiro nun edificio de Manhattan, acariña o granito da fachada con morriña, coma bo emigrante de Carnota, perdón, de Carna. 

VISTA. Xa teño falado aquí da miña doente afección ás biografías de personaxes públicos. Pásame como co vicio do telexornal da mediodía. "Para que o miras se xa sabes todas as novas?", pregúntanme. Pois porque o que me interesa non é que contan, senón como o contan, as mensaxes ocultas, as ausencias e os destacados entre fotogramas e entradiñas. Outras veces non hai que poñerse tan cínico. Direilles que gocei case con inocencia con El anticuario de Teherán (Península, 2018), unhas memorias dispersas de Jorge Dezcallar, diplomático español de longa carreira —embaixador nos Estados Unidos ou en Marrocos, por exemplo— e antigo director do Centro Nacional de Intelixencia. 

OÍDO. O anecdotario de Dezcallar é un repertorio de amenidades de sobremesa. Ao lelo, tiven un déjà-vu de ceas con agregados culturais de embaixadas, onde a conversa resulta sempre fluída, amable e interesante. Un día decátaste que ese éxito social en realidade é parte do oficio diplomático: saber dun tema o abondo para debullar nel media hora de conversa informal ata que o devalo da fala leve a outro lugar. O libro de Dezcallar é un pouco así. Pero para quen saiba ler por baixo das liñas e lle interesen os asuntos de Estado e os poderes, trátase dunha excelente lectura de praia. 

GUSTO. Entre as historias de Dezcallar chamoume a atención o que lle contou un vello mallorquín un día que eles volvían de noite da festa nunha aldea do rural insular. "Non pasedes por ese monte, que nel vive o demo", advertiulles, para de seguido contarlles que naquel bosque, Satanás tiña fasquía de muller morena, levaba o pelo longo e solto, fumaba puros e vestía pantalóns. Dezcallar decatouse de que lle estaba describindo a George Sand, a rebelde escritora que pasou na illa unha tempada entre 1839 e 1840 co seu amante Frederick Chopin. 120 anos despois, a súa memoria sobrevivía entre os insulares mudada en espectro satánico. Hai que dicir que o agarimo era mutuo. Ela chegou a definir Mallorca como "a illa dos simios", cunha sociedade "só preocupada polos porcos".

PERMANENCIA. No libro de Dezcallar tamén se conta a insólita historia do monte Athos, unha península accidentada inzada de mosteiros ortodoxos e con moitísimos cartos da Unión Europea para a súa restauración. Ese territorio ten un estatus político especial, cunha fronteira de seu consentida por Europa, e cunha vergoñenta restricción: non poden entrar as mulleres no territorio. Non sei como casa o financiamento dos edificios da Igrexa ortodoxa con consentir unha discriminación de xénero de tal calibre. Hai reliquias que, por moito que se queiran presentar como «vivas», en realidade hai tempo que están mortas.

Comentarios