Blog | O Cabaret Voltaire

Mambrú marchou á guerra. E volveu?

"A derradeira lección do mestre’ empezou sendo unha lección moral, pasou a ter simbolismo picassiano e xa foi elevada a unha solemnidade catedralicia"
photo_camera "A derradeira lección do mestre’ empezou sendo unha lección moral, pasou a ter simbolismo picassiano e xa foi elevada a unha solemnidade catedralicia"

ANTÓN LOPO telefonoume aí atrás coa súa voz esclarecida. «Jaure, déronme un premio. Temos que celebralo. Vén a Monforte de Lemos. Convido a unha botella de viño». Fixo un silencio bursátil e matizou: «Viño do bo». Os poetas saben acariciar eses detalles imperceptibles. É bo poeta. Un xurado unánime vén de concederlle o Lueiro Rey por ‘Corpo’.

Subín en Lugo ao tren máis rápido que temos e que me foi conducindo «pola beira do Miño,/ me leva e me leva polo meu camiño./ O tren vai andando pasiño a pasiño/ e vaime levando cara o meu destiño», como escribiu Andrés do Barro, que era un compositor ripioso.

Xunteime con Antón nunha terraza da beira esquerda do río, onde naceu a Gauche Divine local —os irmáns Pereiro,Veiga Taboada, Roberto González, Antón Patiño—. Botei unha ollada ao café. Nunha parede negra estaba colgada unha peceira azul e muda. Tardei en decatarme de que era un televisor. Non houbo viño, pero si outras infusións. A partir de certa idade o viño convértese nunha koiné celebrativa, nunha metáfora da mocidade furtada. O alcohol estaba de máis naquela tarde na que o río Cabe baixaba despacioso e gris marengo, coma un coche fúnebre. Chovía coa mesma tristeza coa que choveu na víspera do comezo da Primeira Guerra Mundial. A camareira serviunos unhas améndoas «porque favorecen a melancolía».

Antón miraba para arriba, ao leste, cara ao Courel de Uxío e falábame sobre Lois Pereiro e sobre cousas felices da súa editorial, Chan de Pólvora. Lopo atopouse coa vocación de editor cando ía xa avanzado na vida. Esas vocacións serodias son xuzgadas polo fracaso, pero el exceptúa a norma.

Uns minutos máis tarde vin a imaxe televisiva e agravatada do Rei. Daba un discurso no Foro de Davos, ese xogo de simulación financieira para a Play. A camareira era senegalesa. Cando lle preguntei por que quitara a voz a Felipe VI, pareceu citar a Foucault ao dicir que «cada discurso é parte dun macrodiscurso». O labor da Casa Real é tan simbólico como o da poesía porque debe xustificar que millóns de cidadáns estean encabezados durante décadas por unha mesma familia.

O colorido azul da pantalla pareceu lembrarlle á camareira o ceo do seu Dakar porque parou explicarnos que lera neste xornal que os billetes do seu país foran pintados por un galego, por Baldomero Pestana; artista e fotógrafo de Castroverde. Daquela pensei en que, se quixese perder o DNI na fin do mundo, marcharía vivir a Senegal. Podería usar billetes de Pestana. Pero logo reparei en que David Holland, exbatería de Judas Priest, quixo esfumarse cando saíu dun cárcere británico e non foi a África. Paseou un dedo sobre un mapamundi e o dedo foi caer nos Ancares lucenses. Entendín que, Holland concibía Galicia tan exoticamente como eu concibo Senegal.

O exmúsico andou sempre vestido daquela maneira. Primeiro de ‘jeviocho’ tachuelado e agora, de señor que sela a Bonoloto. Lopo sostén que a elegancia é o único xeito eficaz de sortear a desaparición. Debe de ter razón, porque o Rei terma da monarquía defendendo os refinados valores republicanos: liberdade, igualadade, fraternidade. Aínda que desconfío de que Felipe VI sexa quen de ler xeroglíficos ao revés e preparar encrucillados de linguas mortas, como o editor de Chan de Pólvora.

A única monarquía que eu asumiría sería unha monarquía inversa, rexida por Miguel de Lira e con Chévere como corte nobre, unha monarquía na que os chistes corresen por conta do rei e o rigor, por conta dos súbditos. Ao cabo, en Galicia rimos con Castelao, aínda sendo conscientes de que imitaba sen panos quentes a Gubralsson, de quen colleu o trazo esquemático e a poxa pública das desigualdades. O debuxante Siro López contábao antes con valentía, agora cóntao como se fose un sortilexio africano.

Nos anos 40, o mundo non era un centro comercial, senón unha chea de ultramariños aillados por parroquias. Por iso, ninguén sabía de onde tiraba Castelao o numen para as láminas. Se Siro non chega insistir en conferencias remuneradas no asunto, creríamos na orixinalidade do rianxeiro. Valentín Paz Andrade adoitaba reñer a Siro por revelar esas debilidades do noso pantocrator, pero o ilustrador contestaba que, «tamén Picasso roubaba».

Castelao está de actualidade porque o seu cadro ‘A última lección do mestre’ volverá Galicia por un tempo. Esa obra foi posta xa baixo o palio do ‘Guernica’. Comparouse co óleo de Picasso para igualalo na forza simbólica de  resistencia ao «choque de espadas e alimento de corvos», como din as sagas nórdicas. Eses combates deixáronnos a Franco e outras secuelas.

Pero o Centro de Galicia en Bos Aires eleva o tiro para apuntar que o cadro dela non está en almoneda nin para a Xunta nin para ninguén «como no lo está la catedral de Santiago». Mentres cada quen aumenta a comparación superlativa de Castelao como se fose un rei islandés, Felipe VI fala en metonimia sobre a monarquía no televisor silenciado e eu penso nas sagas nórdicas, ás que cheguei por Cunqueiro.

As sagas non deixan de ter a naturaleza perturbada do «llanto militar»,como choraba Quevedo, por todos os mambrús que foron á guerra —«que dolor, que dolor, que pena»— sen que se soubese cando volverían. As sagas nórdicas contan as extraordinarias vidas de monarcas escandinavos, as vidas de homes comúns presentados como se fosen demiurgos.

A monarquía é a continuación do tribalismo por outros medios. Escúdase no carácter hereditario; polo tanto, no  carácter azaroso. O azar é o máis inocente que hai no mundo. Nunca ten culpa.

Comentarios