VISTA
Vivo de prazo de entrega a deadline ata a entrega final. Agora retomo a novela pendente, para a que xa hai data prevista, e co meu editor tocando as campás a rebato desde o alto do campanario. Levo escribindo o artefacto desde 2014, máis ben reescribindo, porque en teoría, está listo. Hai ficcións que van máis ou menos conducidas desde a primeira ou segunda redacción, como se o demo chas fose ditando na orella; unha vez escritas xa as revisións son, sobre todo, axustes técnicos. Pero hai outras que non funcionan do mesmo xeito, van acompañando no tempo e teñen tanto que ver cunha percepción do mundo, cunha experiencia de vida, coas lecturas que nos constrúen, que cando o escritor volve a elas o que se percibe é, sobre todo, distancia. O señor que as escribiu xa non é, para a túa sorpresa, ti mesmo, senón outra persoa. Ti xa non estás onde estaba el cando escribiu. A novela como un estrato arqueolóxico vital, pero a arqueoloxía está ben para atopar, interpretar e amosar as cousas. Coas novelas ti non podes publicar algo en 2020 para que aprecien como escribías en 2014.
TACTO
As novelas non se poden retomar co corpo frío. Hai que quentar, hai que lelas un par de veces, levalas contigo no camiño ao traballo, mentres corres polo parque. Hai que entrar, de novo, no que os antigos lle chamaban o estado de graza, e que é o máis parecido —aínda que diferente— o que os chamáns precisaban para exercer a curación ou emitir un vaticinio en contacto cos deuses. Hai que refregar arreo a madeira da ficción para que a fricción permita prender ese lume que nos permitirá ver entre as fisgas da imaxinación e invocar, a través das sombras do pasado, as personaxes. Desculpen este arrebato, pero non interpreten as miñas palabras como unha mística da literatura. Os mecanismos da maxia son, esencialmente, os mecanismos da imaxinación. Hoxe substituímos —ás veces— o psicotrópico por un café espresso, pero as bases son as mesmas das que falaba Mircea Eliade: materializar o inexistente ata poder interpretar a nada.
OLFACTO
Que estraña actitude hai que adoptar para ler os libros de Jean Rolin! Remato Crac (Libros del Asteroide, 2019) sen saber moi ben nin como empecei. A proposta é, na súa estrutura, similar a A cerca (Sexto Piso, 2012). Se no vello percorría a vida do noso mariscal Ney a través de barrios marxinais do París de hoxe, en Crac viaxa polo Líbano actual e a Siria tralo conflito co Estado islámico seguindo as visitas dun moi mozo Lawrence de Arabia aos castelos cruzados que aínda se conservan. E aquí vén se cadra o sorprendente: non acabarmos de entender onde quere chegar Rolin. Obviamente, non imos sacar moito en limpo sobre a visión que tiña Lawrence sobre os castelos francos en Terra Santa, pero xa lles adianto que tampouco sobre a Siria que queda tralo conflito, máis alá das visións chuscas que revelan o réxime de trazos dictatoriais de Bashar al-Asad. Os islamistas ocuparon varios dos castelos cruzados, aínda que o asunto se leva con tal discreción que o xornalista non acaba de aclarar demasiado as circunstancias. Porén, a narración está chea de humor, nunha prosa efectiva que consegue, co estilo, aplacar parte da estrañeza dos lectores.
OÍDO
Converso con Eloy Enciso ao redor da súa Longa noite. A Enciso víaselle canso pola intensa promoción do filme, aínda que ás veces o cansazo vén máis por repetir o mesmo unha e outra vez, que pode ser cómodo, pero tamén desesperante. Doume conta que facer unha pregunta distinta a estes atribulados entrevistados equivale a un masaxe shiatshu na sala vip. Coincido coa crítica de Andrés Castro no Sermos Galiza: Longa noite precisa asentarse no tempo. Días despois, na miña cabeza aínda refulxen tres imaxes do filme, que ten as gravacións máis xenerosas, sensibles e intelixentes da paisaxe galega que teño visto no cinema do país. O río á noite, grandioso e milenario, o monte nevado cos cabalos bravos, confusos e turbios na distancia, e o terceiro capítulo, onde o protagonista vaga errante por unha caeira de bosque oriental galego —que Enciso non quere desvelar para protexelo—. Enciso e o seu director de fotografía fixeron algo miragreiro: conseguiron encarreirar a exuberancia confusa que dá en cámara a natureza do país, extraendo o relato poético. Foron capaz de mirar a paisaxe galega desde dentro, creo que case por primeira vez no cine galego.
GUSTO
Na Coruña chove como en Santiago pero hai moito máis vento. Acudo á chamada do fantástico colectivo lugrisán In Nave Civitas na libraría Berbiriana, case levado polo aire mareiro. Na miña inercia habitual, prometo media hora de parola e chegamos aos sesenta minutos falando sobre o Lugrís da miña novela O exército de fume. Logo degustamos unha táboa diante dese viño sempre solvente que é Castelo de Lobarzán —hoxe en día os Monterrei son os tintos con mellor relación calidade-prezo do país—. Rubén Ventureira contou un par de historias alucinantes que agardo que non tarde moito en escribir. Eu aproveitei para felicitalo pola exposición do fútbol que comisariou na Cidade da Cultura antes de Galicia, un relato no mundo. Os únicos partidos completos de fútbol que eu vin foron aquela final infausta do Deportivo e o partido da selección galega contra Uruguai e, sen embargo, papei a mostra enteira con interese, ata o punto de que a miña parella pensou que me pasara algo. Fagan o favor e feliciten aos creadores de cultura cando o merecen: faise tan poucas veces que lle podes alegrar o día enteiro a alguén.
FASCINACIÓN
No picoteo sentei ao carón dese fenómeno da natureza que é Xurxo Souto. Non coñezo a Xurxo na intimidade da súa casa, pero o xenio e figura deste corazón aberto é igual en máis público que en máis privado; é tal que así, é tan el como se pode ver nos medios de comunicación. Un home mareiro, levado de paixón, no que o topónimo A Coruña resiste aos relatos caricaturescos e monocordes da cidade, capaz de crear unha linguaxe propia e única. Por iso el é lugrisiano: porque provén da mesma raza de Lugrís. Esa é a última palabra do ‘Sei(s)entidos’ de hoxe: fascinación.
