Día contra o cancro de mama

Unha de cada oito mulleres sufrirá un cancro de mama

O diagnóstico precoz e a evolución dos tratamentos arroxa uns índices de supervivencia globais do 89,2%
Planta de oncoloxía do Hula. XESÚS PONTE
photo_camera Planta de oncoloxía do Hula. XESÚS PONTE

O cancro de mama é o cáncer máis frecuente na muller española. Calcúlase que 1 de cada 8 mulleres españolas terá un cancro de mama nalgún momento da súa vida. A supervivencia media relativa do cancro de mama tras cinco anos é do 89,2% de forma global. O estadio no que se diagnosticou o cancro inflúe na supervivencia. A supervivencia no estadio I é de máis do 98% e en cambio nos estadios III a supervivencia descende ao 24%.

A estimación de novos casos de cancro de mama en España para 2020 é de 33.551, segundo os datos que manexan a Asociación Española Contra o Cancro (AECC) e a Sociedade Española de Oncoloxía Médica (Seom).

Por comunidades autónomas, Andalucía (5.705 novos casos en 2020) presenta a maior incidencia e Melilla (49), a menor. No caso de Galicia a estimación para este 2020 é de 2.190 novos casos. Ao termo destes anos calcúlase que se diagnosticaron 279 novos casos, dez máis que en Ourense, a de menor incidencia de todas as galegas.

Captura

Aínda que a mortalidade por cancro de mama descendeu nos últimos anos grazas aos programas de cribado e á mellora dos tratamentos, o cancro de mama segue sendo a primeira causa de morte por cancro en España nas mulleres. En 2019 faleceron 6.627 mulleres por cancro de mama en España.

A idade de máxima incidencia está por encima dos 50 anos, pero aproximadamente un 10% diagnostícase en mulleres menores de 40 anos.

 

Detección precoz

O cancro de mama consiste na proliferación acelerada e incontrolada de células do epitelio glandular. Son células que aumentaron enormemente a súa capacidade reprodutiva.

As células do cancro de mama poden diseminarse a través do sangue ou dos vasos linfáticos e chegar a outras partes do corpo. Alí poden adherirse aos tecidos e crecer formando metástasis. O cancro de mama pode aparecer en mulleres e homes pero máis do 99% dos casos ocorre en mulleres. O cancro de mama constitúe un importante problema de saúde en España, tanto pola súa elevada incidencia e mortalidade como polas súas repercusións físicas, psicolóxicas e económicas na poboación. A pesar dos avances diagnósticos e terapéuticos, o seu prognóstico segue dependendo principalmente da extensión da enfermidade no momento da detección. Por iso é polo que o conseguir un diagnóstico precoz siga sendo a mellor vía para mellorar as súas posibilidades de curación.

A mamografía acreditouse como a proba de cribado máis efectiva. Os programas de cribado mediante mamografía conseguen unha diminución na mortalidade por cancro de mama. Actualmente todas as comunidades autónomas españolas posúen programas de cribado poboacional de cancro de mama.

Síntomas e diagnóstico

Un nódulo palpable na mama é o signo máis frecuente polo que se consulta, xeralmente non doloroso, aínda que tamén é frecuente a retracción da mamila ou alteracións da pel da mama.

Cando existe unha sospeita de cancro de mama ben pola exploración física (tanto pola paciente como por un médico) ou ben por unha mamografía de rutina, iníciase un estudo para confirmar ou descartar esa sospeita. As probas de imaxe orientarán sobre o diagnóstico pero o diagnóstico de certeza de cancro de mama require sempre unha confirmación con biopsia. O diagnóstico definitivo de cancro de mama establéceo o especialista en anatomía patolóxica ao observar células malignas baixo o microscopio a partir da mostra da biopsia.

O exame patolóxico clasificará o cancro como invasivo ou non invasivo. Os cancros non invasivos tamén se denominan in situ e son aqueles que non se estenderon fóra do conduto (ductais in situ) ou do lobulillo (lobulillares in situ).

O patólogo analiza varios aspectos da peza que recibe e así define o tumor e establece algúns factores importantes para determinar o prognóstico e a resposta a determinados tratamentos.

Tipos

Co desenvolvemento de técnicas máis sofisticadas pódese analizar os xenes de cada cancro de mama. Estas técnicas deron lugar a unha clasificación máis precisa do cancro de mama que se correlaciona mellor co risco de recaída da enfermidade. A clasificación molecular establece catro tipos de cancro de mama: Luminal A, luminal B , HER 2 e basal like.

Os tumores luminais ten receptores hormonais positivos, os HER2 expresión de HER2 e os basal like ou triplo negativos non expresan nin receptores hormonais nin HER2. O subtipo Luminal A é o de mellor prognóstico e o basal like o de peor prognóstico.

Ademais, como no resto de tumores, todos os subtipos de cancro de mama clasifícanse en estadios segundo a extensión da enfermidade. Un cancro de mama en estadio I é un cancro de mama nunha etapa inicial e un estadio IV é un cancro de mama avanzado que se estendeu a outras partes do corpo.

O sistema de clasificación TNM baséase no tamaño do tumor (T) e a súa extensión aos ganglios linfáticos rexionais (N) ou a outras partes do corpo (M). O estadio, polo xeral, non se coñece ata logo da cirurxía na que se extirpa o tumor e analízase o estado dos ganglios axilares.

Cancro hereditario

O cancro hereditario é aquel que ten a súa orixe nalgunha mutación xenética.

Estímase que entre o 5 e o 10% dos cancros de mama son hereditarios. Entre o 20 e o 25% das mutacións responsables dos cancros de mama hereditarios ocorren nos xenes BRCA 1 e 2. Nun cancro de mama hereditario, hai outros xenes relacionados que están a ser investigados, como o PALB2, p53, CDH1, ATM e CHEK2. A probabilidade de que unha muller portadora de mutación en BRCA 1 ou 2 presente cancro de mama sitúase en torno ao 70% aos 70 anos.

A análise xenética de BRCA1 e BRCA2 é complexo e caro, por iso é necesario realizar unha selección moi precisa daquelas familias que se poden considerar de alto risco e nas que estea indicado o estudo xenético.

Tratamentos

O tratamento do cancro de mama debe individualizarse sempre e baséase en múltiples factores.

O tratamento óptimo require da colaboración dun equipo multidisciplinar: cirurxiáns, oncólogos médicos e oncólogos radioterapeutas. Os tratamentos tamén dependen dos estadios.

Segundo especifica a Seom (Sociedade Española de Oncoloxía Médica), en estadios iniciais combínanse varios recursos: cirurxía conservadora ou mastectomía con ganglio sentinela ou linfadenectomía se é necesaria; a quimioterapia adyuvante se os factores de risco aconséllano; a radioterapia adxuvante sempre que se faga cirurxía conservadora ou as características do tumor así o aconsellen.

Tamén se traballa nestes estadios con hormonoterapia adyuvante se o tumor tiña receptores hormonais positivos ou con Trastuzumab adyuvante durante un ano se o tumor era Her2 positivo.

En estadios localmente avanzados, non operables, trabállase con quimioterapia con intención neoadxuvante. Páutanse seis meses de tratamento con quimioterapia e posteriormente exponse a cirurxía. Tamén se aplica radioterapia tras a cirurxía e o tratamento adxuvante posterior indicarase en función da resposta patolóxica obtida e do subtipo tumoral.

Para os estadios avanzados hai outros protocolos.

Considérase estadio IV cando o tumor se estendeu fóra da mama. Isto pode ocorrer durante o seguimento dun cancro de mama inicialmente limitado e tratado como tal, ou pode aparecer de inicio.

Cando o cancro de mama se estende a outros órganos, a curación xa non é posible e o obxectivo do tratamento é a cronificación da enfermidade e a paliación dos síntomas.

O tratamento máis importante neste estadio é o tratamento sistémico (quimioterapia, hormonoterapia e/ou terapias dirixidas) e a elección sobre un ou outro depende tanto de factores que afectan o tumor como a características da paciente incluíndo os seus desexos.

O arsenal terapéutico é moi amplo en cancro de mama e a decisión tómase habitualmente entre o oncólogo médico e a paciente. O acompañamento neste proceso debe ser moi respectuoso.

 

Seguimento

Tras completar o tratamento para estadios precoces, as pacientes deben realizar un seguimento apropiado.

O seguimento debe facerse cada 4 ou 6 meses os 5 primeiros anos e logo de forma anual. Debe incluír historia clínica e exploración física así como unha mamografía anual da mama restante e da contralateral. Non está demostrado que un seguimento estreito con gran número de exploracións aumente a supervivencia.

Se o tratamento inclúe o tamoxifeno, debe facerse unha revisión xinecolóxica anual (o seu uso asociouse cun aumento do risco de cancro de útero). Se o tratamento inclúe inhibidores da aromatasa, debe incluír densitometrías periódicas para valorar a descalcificación ósea que poden potenciar estes fármacos.

Tras o tratamento do cancro de mama non debe gañar peso, xa que o sobrepeso aumenta a posibilidade de recaer. Recoméndase tamén facer unha actividade física regular, xa que o exercicio físico relaciónase cun mellor prognóstico.

Comentarios