Os anuncios das farmacéuticas Moderna, Pfizer/BioNtech e AstraZeneca, os desta última en colaboración coa Universidade de Oxford, sitúan o uso das vacinas contra a covid-19 un paso máis cerca, pero ¿en que se diferencian estes proxectos en fase III? ¿Cales son as súas fortalezas e debilidades?
Aínda que hai centos de proxectos en marcha, son estas tres candidatas a vacina as que tomaron a dianteira. Os seus resultados de eficacia ofrecen esperanzas, pero a comunidade científica coincide en que aínda hai que ser prudentes e cautelosos porque se trata de datos provisionais e quedan moitos detalles por desvelar.
Na actualidade hai 260 proxectos para xerar vacúas contra o SARS-CoV-2, coronavirus que está detrás da covid-19, en laboratorios de todo o mundo e, a día de hoxe, 56 atópanse en etapa de validación clínica, nun total de 109 ensaios. A última en dar a coñecer os seus resultados en fase III foi AstraZeneca.
A vacina desenvolvida pola Universidade inglesa de Oxford e esta compañía ten unha eficacia media do 70,4 % (dependendo das doses, a efectividade oscila entre o 62 % e o 90 %), segundo os resultados preliminares difundidos este luns polo consorcio.
Estes datos difiren da efectividade do 94,5 e 95 % anunciada por Moderna e Pfizer, respectivamente. Trátase, todos eles, de resultados de ensaios clínicos en fase III, a última das etapas.
Os ensaios clínicos teñen tres fases máis unha cuarta de revisión aplicable só cando o fármaco ou vacina xa ten a aprobación das axencias reguladoras e está no mercado. Cada unha das etapas dun ensaio está deseñada para responder a unhas preguntas.
Neste caso, está a comprobarse se a inmunización protexe de verdade á poboación fronte á exposición do patóxeno. As axencias reguladoras comezaron a examinar os resultados en fase III, aínda que ningún se publicou en revistas científicas.
OS PROXECTOS DE PFIZER E MODERNA, PARECIDOS TÉCNICAMENTE
Os tipos de vacinas en desenvolvemento son variados e utilizan distintos mecanismos para ensinar ao noso sistema inmunolóxico a recoñecer ao virus con antelación, para que sexa capaz de producir os elementos necesarios para combatelo en caso de infección.
As candidatas das estadounidenses Pfizer e Moderna -esta en colaboración cos institutos de saúde dese país- son bastante parecidas e están sustentadas por tecnoloxías que non se utilizaron ata agora, polo que non hai precedentes sobre que esperar delas.
Ambas están compostas a partir de acedos ribonucleicos mensaxeiros (ARNm), unha técnica coa que se pode inxectar no corpo as instrucións ou moléculas que inducen ás células a producir unhas determinadas proteínas. Neste caso, estes ARNm utilízanse para producir a proteína S (Spike) do SARS-CoV-2, a chave que o coronavirus necesita para entrar na célula.
Nos dous casos o ARN mensaxeiro está encapsulado en nanopartículas de lípidos co obxectivo de facelo chegar ao interior das células do corpo humano para que estas sinteticen a proteína S e recoñézana, xerándose así unha resposta inmune.
Tanto a mRNA-1273 (Moderna) como a BNT162b2 (Pfizer xunto coa alemá BioNTech) funcionaron con dúas dose.
A británica, denominada ChAdOx1, usa con todo outra técnica, un virus vector, que é unha versión atenuada dun adenovirus de chimpancé -arrefriado común- que foi xeneticamente modificado para impedir o seu replicación en humanos. Tamén o virus transformouse para que exprese a proteína Spike do SARS-CoV-2.
Un dato sobre esta que aínda os investigadores de Astrazeneca e a Universidade de Oxford non puideron explicarse é por que a efectividade da vacina subiu ao 90 % nun grupo de voluntarios aos que se deu media dose inicial seguida dunha dose completa.
Pode deberse a que unha dose máis baixa de entrada "prepara mellor" ao sistema inmunolóxico de face a unha seguinte dose enteira, aínda que os científicos, que o seguen investigando, aínda non saben se a diferenza radica na calidade ou na cantidade da resposta.
Aínda que a eficacia da candidata británica é aparentemente menor -á espera da explicación que sustenta ese 90 %-, é difícil comparala coas vacinas de ARNm, porque esta última tecnoloxía é moi nova e non hai precedentes da súa potencia real, sinala a Efe a viróloga do Centro Nacional de Biotecnoloxía (CNB-CSIC) Isabel Soa, tamén inmersa no desenvolvemento dunha vacina.
No entanto, apunta, ao non ser tan nova a tecnoloxía, a produción a gran escala da de Oxford está máis establecida.
A BRITÁNICA, MÁS BARATA E FÁCIL DE CONSERVAR
Ademais, a súa conservación é máis sinxela: esta pode almacenarse a temperatura de refrixerador, entre 2 e 8 graos centígrados.
Aquí está a principal diferenza entre as tres. As candidatas dos seus competidores estadounidenses necesitan temperaturas baixo cero para manter o composto durante varios meses, aínda que a de Pfizer teno, neste caso, máis difícil: a súa conservación a longo prazo precisa dunha cadea de frío extrema, de entre -70 e -80 graos.
A de Moderna, con todo, podería aguantar 30 días a entre 2 e 8 graos e seis meses a -20 graos.
Nos prezos tamén hai diferenzas. A máis barata parece que podería ser a de Oxford (uns 3 euros por doses), seguida da de Pfizer (uns 16 euros a unidade) e a de Moderna (uns 20/30 euros).
POR QUÉ É IMPORTANTE PUBLICAR OS RESULTADOS
Hai aínda preguntas fundamentais por responder. Por exemplo, son necesarios máis datos sobre a súa eficacia nos distintos grupos de idade, en particular nos maiores de 65 anos e se neles impide a infección ou, no seu caso, reduce a severidade da covid.
De aí a importancia da publicación dos resultados, o que contribúe, afirma Soa, á transparencia do proceso.
"Con independencia de que as axencias reguladoras sexan as responsables da revisión dos datos para aprobar ou non o seu uso, o feito de que a comunidade científica teña acceso á información obxectiva permite reforzar o proceso de avaliación. Desde as publicacións científicas os datos fanse públicos e accesibles a toda a sociedade e iso sempre é positivo", resume.
A competencia está claro que existe entre as tres farmacéuticas, aínda que todas seguiron o establecido nos seus ensaios; outra cousa -di Soa- é que elixan os tempos das notas de prensa para conseguir maiores beneficios en todas as ordes.
