O Nobel de Química premiou este mércores o desenvolvemento da batería de ions de litio, usada en teléfonos móbiles, computadores portátiles ou vehículos eléctricos, e que deu acceso a unha revolución tecnolóxica.
O alemán John B. Goodenough, o británico Stanley Whittingham e o xaponés Akira Yoshino sentaron as bases dunha sociedade "inalámbrica e libre de combustibles fósiles", destacou no seu fallo a Real Academia das Ciencias sueca.
Coas baterías de ions de litio "tivemos acceso a unha revolución tecnolóxica", asegurou o membro da Real Academia de Ciencias Sueca Sara Snogerup Linse, quen durante a súa exposición falou en inglés e nunha versión simplificada de lingua de signos.
O Nobel recoñeceu un invento que máis de media humanidade leva no peto ou ten na súa casa e que Olof Ramströn, tamén da Academia de Ciencias, cualificou de "brillante".
"Podemos ver un efecto enorme e substancial na sociedade grazas a esta fantástica batería", agregou Ramströn, quen destacou a súa capacidade de recargarse a partir de fontes limpas como a solar ou a eólica, o que as fai aptas para a economía sostible.
Os novos nobel realizaron "importantes descubrimentos" por separado, pero todos eles xuntos foron os que deron lugar á actual batería de iones de litio, que "en certo sentido serviu para facer o mundo recargable".
Wittingham construíu a primeira batería de litio funcional a principios da década de 1970, aproveitando o impulso dese elemento químico para liberar o seu electrón exterior; e Goodenough dobrou o seu potencial aumentando a potencia e utilidade.
Yoshino fixo a batería viable na práctica eliminando o litio puro para substituílo por ions de litio, máis seguros.
A orixe deste tipo de baterías coincide coa crise petroleira dos setenta, que espertou o interese das grandes compañías en investir en novas tecnoloxías non baseadas en combustibles fósiles.
Wittingham empezou a investigar superconductores e descubriu un material moi rico en enerxía que usou para crear un cátodo novo nunha batería de litio, feita de disulfuro de titanio, que a nivel molecular ten espazos que poden intercalar ions de litio.
O resultado foi unha batería recargable que funcionaba a temperatura ambiente e, tras varios anos de probas que incluíron por exemplo engadir aluminio ao electrodo para mellorar a seguridade, empezou a ser producida a pequena escala en 1976.
Pero a caída do prezo do cru a principio dos oitenta provocou recortes de orzamentos nas compañías petroleiras e o traballo de Whittingham quedou interrompido.
Goodenough, entón profesor de química inorgánica en Oxford (Gran Bretaña), interesouse polo traballo de Wittingham, aínda que cría que o potencial do cátodo da batería podía multiplicarse se en vez do sulfuro se usaba un óxido metálico.
En 1980 publicou o descubrimento dunha nova batería con óxido de cobalto, recargable e que chegaba ata os 4 voltios de potencia, o dobre que o modelo de Wittingham.
Mentres o interese en desenvolver tecnoloxía para enerxías alternativas caía en Occidente, en Xapón as compañías electrónicas aumentaban os seus investimentos buscando baterías recargables que puidesen alimentar novos aparellos.
Así foi como empezou as súas investigacións Yoshino, cuxo maior acerto foi substituír o litio reactivo no ánodo por coque de petróleo, un subproducto da industria petroleira que permite intercambiar ions de litio, logrando así unha batería moi lixeira, resistente e que podía ser recargada centos de veces.
"A vantaxe das baterías de ions de litio é que non se basean en reaccións químicas que rompen os electrodos, senón en ions que fluctúan cara a adiante e cara atrás entre o ánodo e o cátodo", resalta o fallo do Nobel.
Nacido en Jena (este de Alemaña) en 1922, Goodenough exerce na Universidade de Austin en Texas e, aos seus 97 anos, convértese no gañador de máis idade dun Nobel, adiantando ao estadounidense Arthur Ashkin, premiado co de Física en 2018 cun ano menos.
O seu colega Whittingham (Nottingham, Reino Unido, 1941) exerceu nas universidades de Oxford e Stanford, mentres que Yoshino (Osaka, 1948) está adscrito á xaponesa Universidade de Meijo.
"Pódese dicir que detectei a dirección en que se movían as tendencias, que tiven un bo sentido do olfacto", confesou en entrevista telefónica coa Real Academia das Ciencias Yoshino.
Os tres investigadores dividiranse a partes iguais os 9 millóns de coroas suecas (912.000 euros) con que están dotados os premios este ano.
