O exministro do Interior Juan Ignacio Zoido desvinculouse do operativo policial e das cargas do referendo do 1 de outubro, un día no que a Policía actuou de forma "proporcionada" fronte ao dispositivo "totalmente insuficiente" dos Mossos, que non cumpriron co prometido. Como máximo responsable de Interior naquel momento, o seu testemuño no xuízo do procés era un dos máis esperados por algunhas defensas, sobre todo a do exconseller do ramo Joaquim Forn, acusado de rebelión e sobre o que pesa a responsabilidade da actuación dos Mossos en episodios crave como o 20-S ou o 1-O.
Pero, a pesar do seu cargo, Zoido asegurou que nin el deu a orde á Policía e a Garda Civil de intervir o 1-O, nin tampouco a de pór fin ás cargas. Esa decisión tomárona os "operativos", e el non a examinou porque non "valora os dispositivos". "Eu non dei a orde de que tiñan que facer nin como o tiñan que facer". Desta forma trazou o exministro unha liña entre as súas funcións e o que era competencia dos operativos policiais, como fixeron tamén este mércores o expresidente Mariano Rajoy e a exvicepresidenta Soraya Saénz de Santamaría.
O que non o eximiu de defender a "actuación destacada" das forzas de seguridade o 1-O, onde ao seu xuízo despregouse unha forza "proporcionada e racional" nunhas condicións "moi adversas" que lles obrigaron, incluso, "a replegarse, ao ver que era imposible acceder aos colexios".
Todo iso nunha xornada na que resultou "imposible" cumprir a orde xudicial de impedir o referendo ante os "auténticos escudos humanos" e a "resistencia activa e organizada" e en ocasións violenta que opuñan os votantes. E aínda que se viron imaxes que non lle resultan "agradables", o actual deputado do PP recoñeceu que ás veces "para restablecer a orde legal e constitucional non hai máis remedio que empregar de xeito razoable a forza".
Non pasaría o mesmo, recalcou, se os Mossos cumprisen co compromiso adquirido en reunións anteriores ao 1-O, o que motivou que o seu dispositivo fora "totalmente insuficiente", ata o punto de que incluso nalgúns sitios non se viu presenza dos antidisturbios deste Corpo. Aínda que recoñeceu que xurdiron "problemas" cos Mossos nos días previos ao 1-O, un asunto que con todo "levaban os operativos" e "a posteriori" foi informado de que algúns axentes chegaron a simular que cumprían coa orde xudicial.
Zoido tamén condenou as "actuacións violentas" que se produciron contra os axentes aquel día, pero admitiu á súa vez que nunca aprobou as expresións de alzamento que se dirixiron cara aos axentes destinados a Cataluña ao berro de "a por eles".
En total, explicou, foron 6.000 os policías nacionais e gardas civís que Interior ordenou enviar a Cataluña, "en auxilio" aos Mossos e a raíz do 20 de setembro de 2017, onde houbo "aglomeracións e manifestacións" polos rexistros practicados. E sinalou: "Non debe culparse á Policía e á Garda Civil, senón que deben asumir a responsabilidade todos aqueles que asumiron, promoveron, incitaron e alentaron a celebración do referendo".
Zoido dixo ignorar que o comisario a quen el situou na dirección dos Mossos tras a aplicación do artigo 155 era a mesma persoa que asistía ás reunións de seguridade previas ao 1-O por orde do maior Josep Lluis Trapero, quen presentou algunhas "reticencias" dado o seu carácter pouco colaborador e a súa renuencia a estar "coordinado" polo coronel Diego Pérez de los Cobos.
Horas antes que Zoido, foi o lehendakari, Íñigo Urkullu, quen testificou ante o tribunal, a quen relatou o papel de "mediación" entre o Goberno e o Govern que desempeñou para impedir a declaración unilateral de independencia (DUI) e a activación do 155, a petición de moitas persoas, cun relato próximo ao exposto ante a Sala polo exconseller Santi Vila, acusado de desobediencia e malversación.
Despois de que este mércores Rajoy negase calquera "mediación de nada" no procés, Urkullu revelou que nas súas conversacións con Carles Puigdemont constatou que este non quería "de ningún xeito" seguir adiante coa DUI e que o entón presidente do Goberno "non era moi dado á aplicación do artigo 155, realmente".
As súas xestións, desempeñadas xa desde xuño de 2017, pero máis intensamente os días posteriores ao 1-O, propiciaron un "acordo" para que se convocasen eleccións en Cataluña e se renunciara á DUI, a pesar de que Rajoy nunca foi "taxativo" ao garantir que non se aplicaría o 155 se había comicios. Pero foi cara ao mediodía do 26 de outubro, segundo explicou Urkullu, cando Puigdemont lle comunicou que, "lamentándoo", non podía convocar eleccións porque "as persoas que estaban a se manifestar na praza Sant Jaume estábanselles rebelando e tamén tiña presión no seu grupo".
Sobre o 1-O tamén se manifestou a alcaldesa de Barcelona, Ada Colau, que afirmado que "as cargas policiais brutais alteraron completamente a xornada", pero que non cre que foron espontáneas, senón que responderon a unha "instrución política", polo que "a cidadanía ten dereito a coñecer a verdade". Porque, como dixo, o referendo "non foi de ningunha institución nin partido", motivo polo cal lamentou que se xulgue a líderes políticos por esa consulta: "Se estamos aquí polo 1-O, deberiamos estar millóns de persoas".
