Peregrinar a Santiago na actualidade dista moito das viaxes repletas de perigos que, como relatan lendas e romances antigos, axexaban nos recodos das rutas aos aventureiros que se lanzaban ao Camiño.
Diso encárganse os case 3.600 axentes das forzas da orde que forman parte do dispositivo especial de seguridade articulado para este dobre Xacobeo 21-22 ao longo das once comunidades autónomas polas que transcorren os 4.000 quilómetros que suman as vías de peregrinación a Compostela.
O operativo, coordinado desde a Secretaría de Estado de Seguridade do Ministerio do Interior, conta coa participación de gran parte das distintas unidades que forman os corpos de Garda Civil, Policía Nacional e autonómica. Todo baixo un dobre obxectivo: velar pola seguridade das persoas e protexer o patrimonio cultural e artístico que conforman os Camiños de Santiago.
Así, os corpos repártense os seus ámbitos de actuación. Mentres que a seguridade nas cidades e na meta do Camiño, Santiago, corresponde á Policía Nacional –co apoio da unidade adscrita á Comunidade Autónoma–, a Garda Civil encárgase das rutas e os núcleos de poboación máis pequenos.
Aínda que os índices de criminalidade nas rutas xacobeas son "relativamente baixos", como recoñecía o secretario de Estado de Seguridade, Rafael Pérez, na presentación do operativo hai un ano; as forzas da orde patrullan carreiros e tramos das rutas, prestando maior atención a zonas de concentración como finais de etapa, especialmente nos últimos quilómetros antes de Santiago.
Esta é a función que teñen as catro Oficinas Móbiles de Atención ao Peregrino (Omap), creadas pola Garda Civil en 2021. Trátase de unidades itinerantes do Instituto Armado que percorren as provincias españolas polas que discorren as rutas xacobeas e que, e o seu primeira ano de funcionamento, levaron a cabo unhas 5.000 actuacións ao longo de 365 quendas de servizo.
Na Coruña, provincia meta do Camiño, esta unidade da Garda Civil atende principalmente a zona de maior concentración de peregrinos: as dúas últimas etapas e media do Camiño Francés, que transcorren entre Melide, Arzúa e O Pino antes de alcanzar a capital galega.
"Trátase dun servizo itinerante. Imos a zonas onde se prevé que poida haber masificación ou a puntos estratéxicos como un final de etapa, onde ofrecemos o noso servizo de control e axudamos aos peregrinos no que necesiten, sexa presentar unha denuncia, realizar unha xestión ou, incluso, recibir primeiros auxilios", explica o axente Antonio Amor, membro da Oficina de Atención ao Peregrino que estes días se despregaba polo tramo entre Arzúa e Melide.
O seu traballo consiste principalmente en brindar información ao peregrino e achegar os servizos da Garda Civil ao propio Camiño para que as interrupcións causadas polas eventualidades da aventura non lles resten moito tempo. Nestas oficinas ambulantes poden cursarse denuncias por furtos ou subtraccións, as incidencias delituosas máis comúns entre os peregrinos xunto coa perda de documentación.
Pero as súas funcións van máis aló das tarefas ordinariamente asociadas ás forzas da orde, como reflicten os datos facilitados a Europa Press pola Delegación do Goberno. Das 5.000 actuacións efectuadas nos 365 quendas realizadas na campaña de 2021, só 21 derivaron en dilixencias por infraccións.
Así as cousas, os axentes da OMAP dedícanse principalmente a facilitar información aos peregrinos sobre os servizos na zona, orientalos en caso de resultar perdidos e ofrecerlles axuda se se atopan lesionados ou sufriron algún contratempo mecánico.
"é unha atención directa que prestamos aos cidadáns. Canalizamos todas estas eventualidades para que o peregrino senta protexido, especialmente a aqueles que van sos", relatan o axente Amor e o seu compañeiro Andrés Souza xunto á furgoneta que serve de oficina da Omap, instalada na ponte de Ribadiso –a poucos quilómetros de Arzúa–, tras saudar a un dos peregrinos que esta semana realizaban a ruta, o exministro de Defensa José Bono.
Todo este traballo leva a cabo en colaboración e constante contacto coas patrullas de seguridade cidadá dos postos de zona, aos que se derivan os casos que revisten de maior gravidade logo da "primeira atención directa" que exercen desde as unidades ambulantes.
APLICACIÓN 'ALERTCOPS'. O uso das novas tecnoloxías está desde hai anos incorporado no día a día das forzas da orde. Desde hai un ano, a aplicación Alertcops, desenvolvida polo Ministerio do Interior, conta cunha pestana específica para o Camiño de Santiago.
A través desta ferramenta, calquera persoa pode denunciar algún feito do que sexa testemuña ou, simplemente, pedir axuda en caso de urxencia. A aplicación dá a opción de que o usuario brinde o seu geoposición, o que facilita a súa localización.
Esta posibilidade, como recoñece e axentes da Omap Andrés Souza, é de moita utilidade no Camiño de Santiago, dadas as dificultades que, en ocasións, entraña dar co paradoiro dos peregrinos que piden axuda, ben sexa polo descoñecemento da zona, os problemas para dar indicacións útiles ou a barreira do idioma.
COLABORACIÓN CON OUTRAS FORZAS. Nun Camiño cada vez máis internacionalizado, facilitar a comunicación cos peregrinos doutros países é o principal obxectivo das colaboracións que realizan as forzas da orde estatais con outros corpos de países como Francia, Portugal ou Italia.
Despois do parón obrigado pola pandemia, o pasado verán regresou o programa de cooperación entre corpos de seguridade, que cada ano trae ás comunidades polas que pasa o Camiño a membros da Gendarmería francesa, a Garda Nacional Republicana portuguesa ou os Carabinieri italianos.
En 2021, foron 27 os efectivos despregados no Camiño Francés, no que se estrearon axentes procedentes de Brasil, Alemaña e Reino Unido.
As Omap forman parte do despregamento especial para o Camiño do Insituto Armado nas once comunidades polas que pasan as rutas. En total, son 10.500 os gurdiaciviles que, directa ou indirectamente, participan no Plan de Seguridade Xacobea 2022.
Todo para facer do Camiño de Santiago unha experiencia segura na que os peregrinos, a pé, cabalo, bicicleta ou como elixan; limítense a gozar do traxecto.
