España vive tempos de enorme división social e minifundismo político nos que resulta difícil atopar un elemento capaz de xerar certo consenso ou unanimidade ao seu arredor. Polo menos ata hai un mes, cando o presidente francés, Emmanuel Macron, desvelou a súa firme intención de recuperar o servizo militar obrigatorio. A confirmación de que a súa promesa electoral non era un simple disparo ao aire fixo saltar todas as alarmas entre os veciños españois e puxo sobre a mesa un debate que levaba gardado no caixón desde que en 2001 se oficializou a fin da mili e a profesionalización do Exército.
Pero o certo é que nesta España capaz de converter en asunto nacional un pregón do Entroido saído de ton a cuestión do servizo militar tivo moito menos percorrido do esperado. A razón hai que buscala na práctica unanimidade da sociedade civil, política e militar ao redor do mili: ninguén a quere. E o rexeitamento é tal que nin sequera se desexa perder o tempo no seu debate.
Na retina dos españois aínda se conservan as imáxenes dun servizo militar obrigatorio eterno, en branco e negro, franquista e anacrónico ao que ninguén parece ver ningún sentido nos tempos actuais. Nin sequera a febre remilitarizadora que se vive no vello continente parece inmutarnos o máis mínimo.
Os países con pouco paro teñen problemas para levar mozos ao Exército, pero na España de a crise é ao revés; é unha saída
Tras dous conflitos bélicos a escala mundial e superada a tensión da Guerra Fría, as nacións europeas empezaron aos poucos a eliminar o recrutamento voluntario a través da profesionalización das súas forzas armadas, empuxados polos cada vez más importantes movementos sociais de insumisión. España fíxoo no ano 2001 —ao mesmo tempo que Francia— baixo o mandato de José María Aznar, aínda que en realidade o acordo fraguouse no famoso Pacto do Majestic en 1996.
Adiantáronselle Luxemburgo, Holanda e Bélgica e después fóronse completando os procesos no resto de países, incluíndo os balcánicos, que viñan de superar unha guerra. Enfronte, algúns estados resistíronse a abolir a mili por diversas razóns, aínda que eran minoría.
Pero a desmilitarización paulatina da sociedade civil, que se acelerou de forma especial durante o primeira década do novo século, freouse en seco e incluso deu un xiro de 180 graos con acontecementos recentes, especialmente a xeneralización dos atentados xihadistas no corazón do continente e a ameaza rusa, cuxos movementos xeopolíticos en Crimea fixeron saltar as alarmas entre algúns dos seus veciños.
O primeiro foi Suecia, onde este ano entró en vigor a recuperación do servizo militar obrigatorio oito a anos despois de abolilo. Durará once meses e será de arranque para 4.000 homes e mulleres. O Goberno xustificou a medida por dúas razóns que en realidade son a mesma: a necesidade de reforzar o seu Exército ante a falta de vocacións debido á crecente ameaza rusa, cuxos cazas e submarinos frecuentan cada vez más espazo soberano sueco. De feito, o resto de países escandinavos xunto a Dinamarca ou Estonia nunca quixeron prescindir do recrutamento civil obrigatorio.
Tras Suecia será a Francia de Macron a que reimplante a mili, neste caso cunha dobre xustificación diferente á sueca: trátase de apontoar a seguridade interna nun país especialmente castigado polo terrorismo islámico e, ao mesmo tempo, reforzar o sentimento patrio entre unha poboación nova cada vez más plurinacional. Iso sí, no caso galo a instrucción durará só un mes.
E nesa mesma conxuntura atópase Alemaña, onde o debate leva un tempo presente, aínda que por agora o Executivo de Angela Merkel quere limitar a implicación da sociedade civil na defensa do país só a escenarios ou situacións de urxencia, coa ameaza terrorista también como pano de fondo.
"Non ten ningún sentido recrutar á sociedade civil para a mili cando no Exército xubílase por lei a miliares aos 45 anos"
Escandinavia, Rusia, Suíza, Austria e parte da Europa do Leste, aos que se podrían sumar Alemaña e Francia. É o novo mapa de países co mili obrigatoria, ata agora minoría pero que aos poucos se equilibra con aqueles que rexeitan a medida, como é o caso de España.
Aquí non se dá ningún dos tres condicionantes que están empuxando á chamada a filas da Europa civil. Rusia queda lonxe e as poutadas do terrorismo foron ata o momento esporádicas. Ademais, a diferenza dos países más ricos con taxas de paro simbólicas, onde os mozos teñen tantas oportunidades laborais que non necesitan a saída militar, en España o Exército segue véndose por encima de todo como un nicho de emprego.
É máis, durante a crise económica a demanda para ingresar nas forzas armadas foi altísima, aínda que agora se está retardando aos poucos. "Coa recuperación non sabemos o escenario que teremos de aquí a uns anos pero pode ser complicado conseguir efectivos", advirte Jorge Bravo, da Asociación Unificada de Militares Españoles (Aume), onde a día de hoxe non ven sentido á mili.
A principal razón que esgrime é que non ten pés nin cabeza recrutar a xente "cando o Exército está xubilando ao seu persoal con 45 anos". Refírese aos militares denominados temporais, que con esa idade abandonan filas por lei, aínda que teñen opción de converterse en reservistas de especial dispoñibilidade a cambio dunha pequeña paga duns 600 euros ao mes. Defensa inviste na súa formación e bótaos á rúa moi novos, polo que substituílos por un soldado de substitución sen más formación que a mili resulta "un auténtico contrasenso". Fronte a eles, os militares de carreira están ata os 61 anos, cando pasan a unha reserva ata o retiro definitivo aos 65.
Este persoal militar completarseía con uns 4.000 reservistas voluntarios que contempla a lei, que son cidadáns dispostos a axudar ao seu país nas súas respectivas especialidades e que reciben instrucción durante un mes. Son especialmente valorados os médicos —hai carencia no Exército— e tampouco aproban a volta da mili. "A reserva voluntaria está chamada a xogar un papel importante na defensa nacional" e débese apostar por ela. É máis, no fondo o seu mes de instrucción é xa unha figura moi parecida á que quere implantar Macron.
Ademais, en caso extremo de risco da seguridade nacional, España contempla a reserva obrigatoria, pola que pode chamar a filas a calquera cidadán.
A nivel políltico, nin sequera Cidadáns, que ten ao presidente francés como referente europeo, se atreve a abrir o melón de algo tan impopular como recuperar o mili. A postura de todas as forzas políticas coincide, igual que a do Ministerio de Defensa e a das principais asociacións de militares e exmilitares.
Un Exército profesional suficientemente nutrido mentres se manteñan taxas de paro xuvenil escandalosas, un corpo de entusiastas reservistas voluntarios, a impopularidade do gasto en Defensa, os conflitos bélicos a miles de kilómetros, a inusual tregua política e a mala fama gañada con suor durante anos polo servizo militar conforman o cóctel perfecto para que en España ninguén queira desempoar o Cetme, o fusil que simboliza a mili en España e que tendía a encasquillarse, que é xusto o que lle ocorre ao actual debate sobre o recrutamento no noso país.
