"INTERNET? IGUAL dentro de dez anos comunicámonos por telepatía". A resposta, cargada de escepticismo, deuna un alto cargo da Administración ao que, nas postrimerías dos noventa, trataban de explicarlle a importancia das novas tecnoloxías. Ilustra unha Galicia na que, a un paso do novo século, apenas había un puñado de precursores penetrando en terreo descoñecido. Ao común dos galegos, as entón incipientes Terra ou Altavista soábanlles a chinés.
Unha década antes, concretamente o 12 de marzo de 1989, Tim Berners-Lee creara a World Wide Web. Xa existía Internet, xurdido dun proxecto militar estadounidense de finais dos sesenta, pero a revolución das comunicacións chegou co protocolo que ideou este físico británico que traballaba para o Centro Europeo de Física de Partículas (CERN). O seu obxectivo? Comunicar a científicos de todo o planeta.
A chegada dos smartphones e Whatsapp foi clave na expansión de internet a un rural tradicionalmente illado
A chegada da rede de redes a Galicia garda paralelismos. A primeira conexión coa ‘WWW' foi en 1993 coa creación do Centro de Supercomputación de Galicia (Cesga) ao servizo da comunidade académica.
A contapingas, apareceron as primeiras webs, de entes públicos e empresas punteiras. Estaban aí, pero quen podía acceder a elas á marxe dun puñado de científicos e docentes?
En marzo de 1998, nove anos despois do invento de Berners-Lee, apenas se superaba o millón de internautas en España. Só uns meses antes, cando un terremoto con epicentro en Triacastela sacudiu a comunidade, media Galicia pasou a noite colgada do transistor. Imaxínanse como ardería hoxe Whatsapp? ¿Como voaría a información e como se encherían os móbiles de emoticonos con caras de pánico?
Marcus Fernández, webmaster de Código Cero: "Cos smartphones, xente que nunca tocou un computador agora consulta a predición do tempo non seu teléfono"
O primeiro dato fiable sobre a penetración de internet en Galicia é de 1999: os fogares con computador non chegaban a un 20% e só un 3% tiña conexión coa rede. Hai non tanto, en 2006, cando xa se produciu a liberalización do sector, a eclosión da web 2.0 e chamaban á porta os smartphones, as casas con computador eran a metade do total, aínda que menos dun terzo tiña internet e apenas un 19,5% podía presumir de banda larga. En 2017, segundo o Ine, a rede xa chegaba ao 78% dos fogares. O obxectivo da Xunta é que en 2020 o 96% da poboación galega goce de cobertura de alta calidade.
A propagación foi lenta aínda que imparable. Por que tardou en arrincar? "No 2000 había unha fenda de descoñecemento e outra de infraestruturas", explica Roberto Noguerol, outrora xefe de redacción de Vieiros (1996-2010), portal de información en galego pioneiro. El é quen conta a gráfica anécdota que abre a reportaxe: "Na Administración, máis alá de na educación, aínda non se lle vía a utilidade a internet".
Pero si había exploradores do ignoto. A propia Vieiros fixo a primeira cibercobertura electoral nas autonómicas de 1997. Despois, da man de escritores como Camilo Franco ou Jaureguizar, promoveu experimentos
Lucía González, responsable de comunicación de Dinahosting: "Cando comezamos eramos unhas dez persoas; 18 anos despois ou equipo formámolo máis de 100 traballadores"
Anos despois, en pleno amencer tecnolóxico, Código Cero convertíase nun referente da actualidade sobre o TIC. Marcus Fernández, o seu webmaster, retrocede ata os albores do século para rememorar aquela Galicia cibernética. "Había buscadores como BIWE; portais como U-lo e eventos como o Mite ou o Cormex; as infraestruturas tardaron pero houbo eidos nos que se conseguiu avanzar rapidamente". Por exemplo, a supercomputación co Cesga, a animación por computador da man de Dygra Films ou as "redes de comunicación" entre colectivos sociais e culturais. Foi esa a época do Blogomillo, un microuniverso de bitácoras que explota en 2003 con títulos como Todo ou nada, de María Yáñez, ou Capítulo 0, de Manuel Gago.
TECNOLOXÍA ‘MADE IN GALICIA'. No plano tecnolóxico, Marcus Fernández establece dous fitos: o desenvolvemento no Cesga da rede RECETGA para intercomunicar as universidades e o nacemento do provedor por cable R, "non só porque espallou a banda larga, senón porque transmitiu a idea de que as empresas tecnolóxicas galegas eran posibles".
E a poboación? "Nun principio foi reticente á adopción das TIC, principalmente por un motivo xeracional, o que se notou especialmente no atraso que padecemos no comercio electrónico", indica.
Pero todo cambiou cos smartphones, a banda larga de móbil e Whatsapp. De feito, o 92% dos españois entra hoxe á rede desde o teléfono. "Xente que nunca tocara un computador, agora consulta a predición do tempo ou mira cando chega o bus desde o móbil". Whatsapp, di o subdirector de Código Cero, foi un auténtico cabalo de Troia: "Introduciu entre a poboación unha tecnoloxía que non demandaba, para que despois abrollase un universo de posibilidades non seu peto".
Aínda que isto axudou a reducir a fenda dixital co rural, non o fixo do todo. "Non só teñen comunicacións de peor calidade, senón que pagan máis por elas; confiemos en que o despregamento da fibra óptica nos vindeiros dous anos equilibre a situación", analiza.
Roberto Noguerol, exredactor xefe de Vieiros: "Para un medio dixital como o noso houbo dous fitos: a colisión do Discoverer na ponte das Pías e o Prestige"
Tamén mirando ao futuro, Noguerol adiviña as oportunidades das novas tecnoloxías: "Existen moitas ferramentas a disposición da xente para transformar a sociedade".
Incluso en pleno debate sobre as fake news, o xornalista chantadino ve o vaso medio cheo. "Pode que nunca houbera tanta información distorsionadora como agora, pero tampouco nunca houbo tanta información veraz". E apostila: "Galicia xa non é periferia nas redes". A Galicia analóxica é pasado. Tras unha odisea dixital de 30 anos.
16.866 son os traballadores que había no sector en 2017, segundo o observatorio Osimga. O 68% eran homes. Galicia é a quinta comunidade con máis firmas dedicadas ás TIC, unhas 2.580, das que un 93% son microempresas.
