Opinión

Auga limpa da cova de Xoán Vello

Manuel Alcántara conta que Legrá subía ao ring, situaba a cabeza cerca dos focos, empezaba a petar na porta do peito cuns guantes "del color del helado de crema tostada" e berraba: "¡Yo, yo, yo!". O cronista de boxeo explica que, naquel 1967, estaba "cobrándose en siete minutos la sangre, los sudores, los golpes, la fatiga y el hambre de siete años".

A CAIXA DE LEVAR os betúns, os cepillos e os trapos que se humillaba José Legrá transfomaranse nunha carroza de Cincenta puñada a puñada.

—Usted no sabe el hambre que he pasado.

Eu esperaba unha volta da paixón polo boxeo para salir do marasmo sanitario. É o único deporte que non se chama xogo. Visítanos nas crises. As persoas golpean sacos e danzan golpeando o aire, ou golpean outras persoas e provocan un velo de sangue pasionario na cara porque están enfadados co Ibex, a prima de risco e os rapaces de garavata que piden bebidas enerxéticas no bar máis cotroso do cantón. O boxeo é unha sombra pálida. Vive nos guantes Londsdale de columnistas que sorrín ao fascismo, de feministas que pretenden extraerlle o xen da violencia, de opositores a Rexistros que necesitan pegar para soportar dez horas diarias coa cabeza enterrada no mundo das regras.

En abril de 1970 Urtain, El Morrosko, combate contra o campeón de Europa. Weiland equivoca os pases do minué. As cordas atrápano.  "Poco a poco la inmensa mole del campeón se  fue a la lona. En el trayecto había perdido el título. Los tremendos hachazos recibidos en los parietales hubieran  tumbado a un elefante. El emocionante safari había terminado. Era la medianoche", dictou Manuel Alcántara (Málaga, 1928-2019) por teléfono á redacción do Marca.

Hai un escritor de provincias –da provincia de Madrid, concretamente—, que está obsesionado con publicar na terra do seu pai. Nunca me pasara algo tan desagradable. Eu estaba afeito a que unha rapaza, que me parecía tan guapa como murcha, me declarase o seu amor cando tiñamos 15 anos nunhas cartas perfumadas. Ao tempo que me dicía o único que lle parecía, reñíame por andar coa camisa por fóra do vaqueiro e rifábame por levar prendidas no peito chapas de grupos de punk (The Dammed, Sex Pistols, Buzzcocks). No desfiladeiro que cruzou dos anos 70 aos anos 80 quería ser moderno, non ser elegante.

Outras cartas eran as que mandaba eu. Amparo tiña os ollos claros coma o Licor del Polo . Descuartizome  o corazón  cando rompemos. Eu tiña 17 anos e ela, 19. Dáballe apuro. Escribinlle varios folios cunha listaxe de argumentos polos que debería amarme. Ao rematar de redactar a última carta collín un vaso de auga, metín a punta dos dedos e salferín o papel con pingas. Na posdata conteille que eran as lágrimas que saían da miña alma exprimida polo seu abandono.
A Fernanda escribíralle aos meus 16 anos. Mandeille unha carta, pero unha carta astral, para convencela de que o noso encontro non era un capricho, senón que figuraba escrito na bóveda celeste. Redactar cartas de amor é un esforzo físico superior a aguantar un round dando trompadas a outra persoa. Mallarmé explicono con máis precisión: "A carga é triste cando descubrimos que o amor era isto".

Cada mañá, ao espertar, teño unha carta  no correo electrónico remitida polo meu inimigo máis íntimo. Ten boas ideas, é apaixoado; gústanme os escritores que se desangran. A gramática é unha inmigrante ilegal na súa casa. Non soporto os prosistas sen candencia. Perden o ritmo na terceira frase e pisan a punta do pé da parella de baile. Transformouse nun Alonso Quijano que confunde o meu criterio cun muíño de vento. Nos primeiros correos que me mandaba era manso, subordinado e mesmo abría o abano de lecturas coma un pavo real. A medida que lle devolvía os textos volveuse agresivo e soez.

Carlos Oroza, poeta oral de Vivieiro, entraba no Café Gijón e sentaba. Non quería tomar nada. Quitaba unha botella de auga limpísima.

Estas desputas entre escritores adoitaban solucionárense ofrecendo escoller arma, padriños e parque nas aforas; pero son incapaz de agarrar un revolver sen que me trema o pulso dende a man ata o centro do fígado. Pensei en retalo a un combate de boxeo. A norma sería non quitarmos as lentes que compartimos a decadente condición de miopes.

David Gistau era púxil amateur.  Chegáranme tantos ecos desa xeración de articulistas novísimos antologada por Pedro J. Ramírez que prendeu a miña curiosidade. O exdirector de El Mundo ignorou o consello que o oráculo a Homero, segundo Aristóteles: "Ten coidado do enigma dos homes novos". Comprei El penúltimo negroni (Debate). Gistau é agradable de ler cando se pon confesional. En marzo de 2010 escribía: "Temo morir. Me siento obligado a permanecer aquí al menos 25 años más, lo que mi hijo pueda necesitarme. Mi hijo no puede ser lo que yo fui: un adolescente enfadado con el mundo porque se le murió el padre demasiado pronto. Voy a dejar de fumar".

A fama desgasta o brillo. Na película O lado escuro do corazón un poeta vai a unha casa de prostitutas. Unha rapaza morena, de pelo curto, pecha un libro de Rilke para darlle conversa e amor fugaz. Pasan uns meses. O mozo publica un poemario. Vende varias edicións nun mes. Volve á mesma casa e pregunta pola rapaza do pelo curto. Ela aparece no recibidor, pero rexéitao: "Agora xa non me gustas".

Alcántara adorna a súa prosa oral con ese verdor da madrugada que ás veces lograba tocar Carlos Oroza. O poeta oral de Vivieiro entraba no Café Gijón e sentaba. Non quería tomar nada. Quitaba unha botella de auga limpísima. Abría o tapón e bebía a picoteos de pardal. Tiña medo a que o envelenasen. A auga procedía da cova de Xoán Vello. Mandáralla un amigo vivairense sete anos atrás. "Soy poeta porque no he podido ser boxeador", lamentaba.

David Gistau morreu en febreiro de 2020.Levouno un hematoma provocado sobre un cuadrilátero. Era amateur, no sentido do amante, dese deporte ao que ninguén se atreve a denigrar como xogo.

Contemplando as columnas de David Gistau atopei xiros na lingua, bromas privadas, algunha anécdota da infancia e un reproche cara ao pai por morrer novo que me animaron a pensar que sería mellor gastarme os euros en La edad de oro del boxeo. 15 asaltos de leyenda (Libros del K.O.). Nese volume reúnense as crónicas que Manuel Alcántara escribiu por teléfono para o diario Marca entre 1967 e 1978. 

Falaba antes do meu intento de ser obxectivo e mesmo contemplativo. Teño un fondo sentimental que se interpón entre o meu corazón e a miña opinión sobre os libros. Mesmo para falar unha recompilación de artigos. Estendeuse a caricatura deformante baixo a excusa universal da falta de corrección política.

David Gistau morreu en febreiro de 2020. Levouno un hematoma provocado sobre un cuadrilátero. Era amateur, no sentido do amante, dese deporte ao que ninguén se atreve a denigrar como xogo. Iso meteu o meu o corazón en salmuera, pero no terceiro artigo no que ridiculizaba a Zetapé coa súa ironía torpe non dei avanzado. 

Citaba antes ao meu querido grego porque me sorprenden vostedes na lectura de El nacimiento de la filosofia, do Giorgio Colli, que publica Alianza en peto. Levo toda mañá a dieta de cafés expresos porque onte me adentrei na pasada madrugada con irreponsabilidade de reloxo. Colli explica que os gregos dos séculos VII, VI e V anteriores a Cristo identificaban a sabedoría coa loucura través do éxtase. Sócrates asegura en Fedro que "os bens máis grandes chegan a nós mediante a tolemia, concedida por un don divino". Ese rastro enfebrecido atópoo nos combates de boxeo e nas cartas que me envía o aspirante a columnista.

O meu inimigo correspondente é incapaz de asumir a trascendencia é limitada, insondable, caprichosa, insensata, carente de necesidade e arrogante. David Gistau  (1970-2020) entendeu que a arte soamente cotiza no parqué bursátil  da posteridade. Era xa tarde, contra a fin da súa vida. Tres anos antes de morrer escribía, no sen cinismo, que "la ventaja de admitirse  un pequeño burgués es que resulta difícil incurrir en contradicciones doctrinales".

Comentarios