A memoria conserveira da Illa de Arousa quere saír das ruínas

goday1.jpg
photo_camera goday1.jpg

A Illa de Arousa é un dos municipios máis novos de España pois foi segregado como tal de Vilanova de Arousa en 1995, tras a súa etapa de dependencia administrativa iniciada en 1873, ano no que pasou a formar parte do concello de Vilanova de Arousa e incluso entre 1935 e 1945 estivo integrada no de Vilagarcía.

Illa de pesca e conserva

O territorio insular debe o seu desenvolvemento económico á pesca e derivados e isto foi así sempre, como explicou a GG o alcalde Manuel Vázquez, que solicitou fai máis dun ano a declaración de Ben de Interese Cultural (BIC) para a contorna do auditorio municipal, onde permanece o "Muelle de Pao", histórico lugar de desembarco de sardiñas e outros peixes destinados ás próximas fábricas de salgadura e conservas.

Desde o peirao saían recuas de animais e un pequeno tramo de vía polo que varias vagonetas transportaban a sardiña e logo outros produtos para conservas, ata as fábricas próximas, tanto a dos pioneiros Goday como outras da zona, aínda que este transporte tamén o facían mulleres sobre a cabeza.

Das ruinas industriais, segundo Vázquez, está recuperado o peirao e a fábrica de conservas Goday pechada en 1959 e que agora acolle o Centro de Interpretación de Consérvalas galegas.

"Agora fáltanos sacar da ruina a nave veciña que se destinou á salgadura, máis antiga que a de conservas, e a casa matriz desta familia de fomentadores cataláns que foi a de Manuel Goday Roure, de Canet de Mar, e a súa esposa Francisca Llauguer, membro doutra familia establecida en Vilanova e Carril, e tamén procedente de Canet de Mar".

Dinastía político-conserveira dos Goday-Llauguer na ría de Arousa

O investigador e redactor da revista local "Dorna", Xoán Dopico, explicou a GG que os tres fillos do matrimonio Goday-Llauguer, nacidos entre 1792 e 1808, levaron vidas empresarial e política, paralelas.

Asi, José Goday -o máis pequeno, nacido en 1808- fíxose cargo da salgadura familiar no Grove, onde casou e estableceu, mentres os seus irmáns Juan e Manuel dirixían salgaduras en Vilanova, Carril e A Illa, aínda que o maior concorreu ademais ás primeiras eleccións para deputado provincial de Pontevedra, tras a creación de Concellos e Deputacións provinciais no reinado de Isabel II.

Entre os herdeiros da empresa "Goday e Hijos" estivo Manuel Goday Gual, xuíz de paz e alcalde de Vilanova de Arousa con 33 anos, cargo que tamén desempeñou o seu primo-irmán do mesmo nome, mientras que los hermanos José y Juan Goday Gual ocuparon diversos puestos municipales.

Segundo Dopico, os cen primeiros anos do concello de Vilanova de Arousa tiveron varios Goday ou descendentes na vida municipal e na Deputación provincial de Pontevedra.

De forma paralela, o negocio familiar foise repartindo e ampliando con empresas de transporte marítimo para América, pero Juan Goday Gual, un dos sucesores, deu unha volta á historia empresarial da familia, centrada na salgadura de sardiña.

Da salgadura catalá á conserveira máis moderna francesa

O proceso de salgadura implantado polos Goday para a sardiña difería do utilizado en Galicia desde a época dos romanos epois era menos laborioso y máis rentable.

Segundo Dopico, o sistema de traballo implantado polos "fomentadores" cataláns foi moi criticado por ser máis industrial e necesitar menos mao de obra pero tamén era máis rendible pois non desperdiciaba ningún subproducto no proceso.

"Os cataláns fretaban barcos, compraban peixe sen intermediarios e prensaban as sardiñas durante 6 horas para extraer a súa graxa ou saín que logo comercializaban aparte e en lugar de traballar as sardiñas unha a unha, facíano en grellas con moitas á vez", agregou.

Isto seguiu así ata que Juan Goday Gual e a súa prima-irmá Teresa Francisca Goday Gual prepararon unha voda que precisou dispensa papal debido aos seus lazos familiares.

Goday foi a buscar a dispensa persoalmente ata Roma e ao seu paso pola cidade francesa de Nantes coñeceu o sistema de conserva de peixe utilizado alí, a base de sardiñas e aceite en lata, e foi o primeiro en polo en práctica en Galicia na nova fábrica de produción industrial de conservas de peixe que instalou na Illa, inaugurada en 1879.

O novo sistema permitiu exportacións ao resto de Europa e a empresa converteuse ademais na abastecedora da Casa Real tras unha visita do rei Afonso XII dous anos logo da súa apertura.

A visita tamén deu como resultado a participación da conserveira e os seus produtos en varias Exposicións Universais das que sempre volvían con premios e mencións para consérvalas elaboradas de forma case artesanal, pois como explicou Manuel Goday Esgueva, comprábase en Vigo a folladelata xa impresa coas etiquetas da conserveira e as mulleres cortábana e soldaban para elaborar as latas e pechábanas ao baleiro cando xa contiñan sardiñas cocidas e en aceite.

O sistema de conserva "moderna" introducido por Goday Gual estendeuse por toda Galicia e en 1899  xa había 21 industrias con ese sistema, segundo os datos recompilados por Manuel Lara, presidente da asociación "Buxa" para a recuperación do patrimonio industrial galego.

Reencontro dos Goday en Illa de Arousa

Os máis de 200 descendentes do primeiro matrimonio de "fomentadores" comezaron a reunirse de forma bienal, hai catro anos.

Un dos promotores dos encontros familiares é o cóengo da catedral de Santiago de Compostela Alejandro Barral e explicou a GG que a primeira reunión celebrouse en Louro (Muros) en 2008, na sede dunha vella conserveira Godoy pechada nos anos 30 do século XX e propiedade de Enrique Goday Iglesias.

Os primeiros impulsores foron Barral e os seus parentes Adolfo Rubio Goday residente en Barcelona, Jesús Canabal -bisneto de Concepción Jiménez Goday- establecido no Barco de Valdeorras (Ourense), Manuel Goday Esgueva residente en Vilagarcía, e o máis novo do grupo organizador, Borja Goday.

Segundo Barral, tras cinco xeracións, hai Goday en Estados Unidos, Uruguai, toda Galicia e Cataluña, pero ningún deles está vinculado na actualidade co ámbito conserveiro "pero nos xungue agora o empeño en crear unha fundación para xestionar todo o legado da nosa gran familia".

A segunda reunión familiar celebrouse o sábado día 7 de agosto de 2010, durou catro días e incluíu comida, visitas a Santiago de Compostela, unha conferencia sobre a súa historia a cargo de Xoán Dopico e unha sesión de pouse para fotografar a todo o grupo ante a vella fábrica de conservas agora transformada en centro de interpretación.

 

Comentarios