UN DÍA SUCEDE o imposible e o primeiro que pasa é a contradición. O imposible non pode acontecer e se sucede non é imposible. Dun xeito moi xeral, a serie ‘Chernóbyl’ (Чернобыль, en ruso) está baseada nese principio contraditorio. A Unión Soviética considerou que non podería haber un accidente nunha central nuclear e, cando sucedeu, xa case non era a Unión Soviética.
Calquera puido pensar que non había unha serie que puidese contar a catástrofe nuclear, pero HBO estreou a súa e comezaron os movementos sísmicos sobre o futuro para as series, para as miniseries, para as baseadas en feitos reais, para as que pretenden ser rigorosas coas feitos. Para as series que aparentemente non teñen ficción e as que tampouco arrastran consigo o glamour da fantasía nin a tensión do suspense. Aínda que pareza unha desvantaxe. Todos sabemos que pasou en Chernóbyl. Cremos que sabemos.
Chernóbyl é unha serie coidadosa. Coa historia e coa súa interpretación. É unha serie que asombra pola recreación, que mete medo polos límites estreitos da intelixencia humana e, aínda máis, polos máis cativos que son os límites do seu manexo. Aínda que digan que todo é ficcionable, a serie foi rodada na zona cero da central nuclear asumindo que algo tan desproporcionado non se pode imitar. É coidadosa e mide porque sabe cal é o principio da historia e cal é o final. Distribúe a radiación da historia e vai contando como no medio mesmo do apocalipse invisible a especie humana non pode deixar de selo. Nin para ben, nin para mal.
A estas alturas do liberalismo é seguro que ninguén recoñece todos os servizos prestados pola Unión Soviética á clase traballadora occidental. Cantas das pagas extras dun traballador europeo non tiñan como orixe distante a existencia dun réxime que se consideraba proletario e que, como mínimo, estaba no lado contrario do espectro. Escóitanse moitas cousas agora sobre a URSS, pero case nunca algo comedido. A Unión Soviética desarmoume a si mesma e entregouse case sen loita. Polo menos no final foi o réxime máis autocrítico da historia. Disolveuse sen consultarnos a pesar de que as nosas pagas extras dependían en parte da súa existencia.
A Unión Soviética e as desesperadas mans de pintura que parecían necesitar todas esas cousas nese país está no fondo de Chernóbyl. A serie non pretende unha crítica do sistema aínda que é obvio que o sistema pesou tanto no problema como na súa resolución. A paisaxe social que debuxa pode ser entendida como unha parte da causa ou como un retrato, pero non ten intención moralizante. Ou quizais si: porque os sistemas teñen menos importancia que a natureza humana da especie.
O horror aquí está espido de calquera interpretación literaria: é un horror do século XXI: non se ve ata que non chegan as consecuencias,
Chernóbyl é unha serie que ten o dragón máis terrible da historia. Un de verdade, co seu lume invisible, coa súa morte inevitable, causante dun sufrimento imposible de explicar e cunha persistencia no tempo que non podemos saber cando pasará. Os optimistas sinalan que o asunto da central nuclear puido ter un saldo peor, e a serie explica que si: puido ser moito peor e quedar a radiación a escape libre para sempre. Pero houbo sacrificios. A serie conta, en realidade, como se lle puxo algo de couto á traxedia. Como se detén o imposible, como se toman as decisións de morte e como, en calquera caso, haberá máis mortos, máis enfermos, máis destrución, máis apocalipse sen ningún tipo de cabalos épicos. Conta a impotencia e a modernización daquela exclamación que pasou de Conrad a Coppola. O horror aquí está espido de calquera interpretación literaria: é un horror do século XXI: non se ve ata que non chegan as consecuencias, pero as consecuencias van alén do terrible.
A serie de Craig Mazin é máis analítica que emocionante. Vai a contracorrente porque case na mesma dirección tenta explicar como se tentou solventar a catástrofe e por que ocorreu o accidente. Reúne causa e solución na mesma liña de avance e volve preferir o analítico: renuncia a algún capítulo tópico de vinte minutos de tensión ata que un enxeñeiro nuclear pulsa o botón equivocado. A miniserie non é efectista e non se adorna. A pesar do seu tamaño, da produción que implica, é unha serie sobria e tamén por aí parece ir a contracorrente. Parece disimular a súa potencia para non interferir. Como unha serie británica.
A pesar de Berlusconi e do importante que é Telecinco para a creación de clases sociais en España, na ficción televisiva manda o estilo británico. Cando é para ben, quero dicir. Coas plataformas xa non se pode dicir se unha serie é británica ou norteamericana, ou alemá ou rusa. Pero as boas series sempre parecen series británicas. Hai algúns exemplos estupendos máis alá de Game of Thrones en varios xéneros. Por exemplo, Mrs Wilson, esa historia na que unha neta interpretada a vida da súa avoa. Por exemplo, Informer ou The Bodyguard, Press ou Luther. Por esta liña chegaría ata Sherlock ou ata Peaky Blinder, pero aínda non tería explicado por que tamén en televisión os británicos son quen mellor imita a realidade. Por que unha das cousas case incrible das series británicas é que sempre se parecen moitísimo á realidade. Moitísimo máis que calquera outras nas que sempre se recoñece moito máis a ficción.
Cando lle dou dúas voltas ao asunto doume conta de hai un nexo común entre estas series e aquelas que parecen inglesas: os repartos ingleses sempre son mellores. As series contemporáneas están sementadas de actrices e actores do Reino Unido e resulta difícil gañarlle a un intérprete británico nas distancias curtas. Jared Harris encabeza en Chernóbyl un reparto maioritariamente británico e a serie é a demostración de canto fai un reparto para contar unha historia. E non deixa de ser útil que, cando falamos de historias contadas, aínda pensemos que o humano é o definitivo.
