Opinión

Aos pés dos cabalos

Durante unha semana ao ano as xeografías próximas á capela da Virxe dos Milagros, ubicada nun espazo case de tregua comarcal que pertence á Terra Chá, ven encher os seus camiños e estradas de moreas de fieis. Este ano participei como se fose unha muleta, un centro de gravidade permanente, e observei coa mirada limpa. Durante unha humilde peregrinaxe tres ou catro veces inferior ao percorrido de 15 ou 20 quilómetros que realiza a outra maioría camiñante, pisei ao tempo unha Galicia presente e pasada que latexa sen forza pola rede terciaria de pistas que conectan vilas e lugares.
os milagres

Nesas anchas linguas de asfalto agora quedan baches, como se o alcatrán tivese celulite, e arquitecturas abandonadas entre os bosques naturais e as plantacións de pinos en guerra. O primeiro tramo de camiño carece de interese, o esforzo polas poucas pendentes pronunciadas que deben haber na Terra Chá corresponden á penitencia. A carón da autovía cara á Coruña descubrín os pasos de auga que se agochan baixo os nosos cabalos modernos. Son exactamente iguais que os que amosan en Estados Unidos cheos de vagabundos, con barriles ardendo para quentarse e mantas, casas de cartón e outros elementos da triste miseria. Dubidei sobre se ese mesmo espazo aquí podería chegar a ser ese tipo de refuxio.

A conversa co meu pai sobre a política local e autonómica no día de reflexión previo ao comicio electoral aguantou dous ou tres quilómetros, o cal dá sinal do mal estado da cuestión. Abandoando ao tempo o pulso consistorial da esquerda e a dereita, e os camiños menores, entramos nas pistas de aldea. No cruzamento destes camiños moito menos transitados queda o testemuño doutro tempo, ese no que as conexións próximas eran máis valiosas que chegar en poucas horas ás cidades capitais nas que pouco había que facer. O noso mapa de estradas é tamén unha liña temporal que dá conta de quen fomos e de cara onde imos, da veciñanza e comunidade á metrópole allea.

A carón do campo de fútbol do Saveedra, non sei se extinto ou supervivente, a sensación é similar a visitar unha ruína intacta. Os seus muros con carteis pintados e descoloridos, quebrados polo tempo, anuncian negocios inexistentes en rúas en honor a xenerais franquistas que agora serán máis alegóricas. Todo conserva unha mistura de derrota e vestixio.

Xa no circundante á capela, o fluxo de peregrinos como nós fíxose evidente. O interese individual de cada promesa e petición á Virxe leva a que o sentimento non sexa o de comunidade de fe, senón o de manda. Un grupo que avanza e caza xunto polo beneficio de maioría. O sacerdote alza a Biblia previamente ao sermón cando nos congregamos no exterior da capela, baixo un parasol publicitario de xeados ou refresco. Ao tempo que o mundo se silenciou para escoitar, caín na conta de que hai empresas que se dedican a fabricar chalecos reflectores e dan grazas tamén á Virxe por estes eventos e andainas. Non recordo a santa lectura, pero si o murmurio. Lonxe dos ollos do sacerdote, a congregación é máis propensa a ignorar o sermón para escoitar ao compañeiro, para comentar o versículo con sorna e espertar risa baixeira. Diante de min, unha nena louzá deixaba asomar a punta infantil dunha tripa criada a base de lambetadas mentres degustaba uns churros de feria, imaxino que como obsequio para que calase durante a misa. Ela, allea a todo o que sucedía, xiraba sobre si mesma buscando un mundo máis cotiá. Atopou os meus ollos, chisquei un e asusteina como para que se cadrase de novo.

O Sol caia sobre nós coa xustiza e iluminación que poden interpretarse como sinais de divinidade. Na mesma mañá que a choiva ameazara, un claro demasiado intenso traía paz. As oracións ao unísono e nese ton medio entre fala privada e mantra reforzan os lazos de fe entre os practicantes. Sen mirarse, ubícanse como repetidores de fe, captando e expandindo a onda, a mensaxe.

As mulleres e, en menor medida, homes que venden as roscas na feira, esas que combinan cemento e fariña na súa receita para conseguir unha textura compacta, calan durante unha parte da misa. Achéganse un a un e con intimidade ofrécenche os doces, que sempre son baratos para elas. "Agora todas as roscas veñen de Ponteareas, antes viñan as rosquilleiras", dixo meu pai. Sinalei unhas delas que non tiñan marca e estabas dispostas coa tradicional póla, como un colar hawaiano, evidenciando que esas eran caseiras. Na misma linguaxe, o índice paterno apuntou cara un saco con pólas baixo a mesa. Esas só eran tradicionais polo engano de vestilas de antano. Coa chegada do fin da misa e a comuñón dos presentes, volveu o ruído. A barra de bar ás miñas costas recuperou o ton e o eco popular, ao tempo que varios cans comezaron a moverse entre os presentes buscando churros e roscas en mans despistadas. O marmurio deixaba frases obvias de crítica a veciños, de queixas por ausencias e lamentos finxidos.

Nun certo momento, oito ou nove homes sacaron a outro polo aire, desfalecido, supoño que pola mistura de calor e tensión ante o momento de fe. A manda abriu camiño con indiferencia e susto. O groso rostro do home era vermello por falta de aire, a súa mirada non daba sinal de consciencia e a falta de delicadeza dos portadores entrecortaba a súa respiración bruscamente. As nenas próximas preguntaron con insistencia que acontecera, os pais calaban. Sentíronse como San Pablo aos pés do cabalo, no deserto, ante unha luz que non comprendían.

Visitamos á Virxe, que non lle quedaban candeas libres para prender e está mal visto apagar a promesa doutros, e puiden entrar na capela, unha vez desaloxaron o interior. A normalidade do edificio e as imaxes non podería dar conta do significado que ostentan. As pías de auga bendita estaban baleiras. Unha muller, nerviosa ante o seu sacrilexio, untou a súa man con hidroxel residual da pandemia e debuxou unha cruz na súa frente, unha antimal e antivirus. Quizais o calor externo era demasiado forte.

Xa fóra, a fe deu lugar a vermú mezclado para algúns; a viaxes en coches eléctricos de feira, para outros. Mercamos o pan, admiramos un posto de venta de guitarras de xoguete e un tendeiro de cereixas do Bierzo pechou por falta de existencias. Un home ouriñaba contra un carballo. Unha nai discutía coa filla que pedía roscas. Unha vez pedidos os milagres, o mundo volvía aos camiños habituais.

Comentarios