O resultado da carreira

Para ensinar na Secundaria tiven que pasar polo 'agradábel' episodio da defensa dunha programación e un tema. Non os vou entreter coas anécdotas do particular. Na miña programación de curso incluía como lecturas obrigatorias os tres grandes clásicos da literatura española previa ao Quixote, a saber: o Mío Cid, a Celestina e o Lazarillo. A un membro do tribunal preocupáballe moito se tal escolla fomentaba a lectura, xa que se trataba de "clásicos" —léase con ton de menosprezo posmoderno —. Canso despois dun anaco,decidín rematar o argumento cunha frase lapidaria: se estes libros levaban fomentando a lectura durante cinco séculos, malo sería que non o fixesen uns aniños máis.

A esta profesora parecíalle que os clásicos literarios envellecían mal... e sorte que non daba clase de Historia, porque entón eu tería estado perdido. Decote os clásicos desta disciplina son á volta dunhas décadas unhas fateadas insoportábeis e non hai máis que pensar en Spengler ou Toynbee, por exemplo. Por iso sorprende atopar aínda polas librarías a Historia económica de la población mundial de Carlo Cipolla, publicada por primeira vez en 1962 e reeditada hai unhas semanas pola editorial Crítica, que a ten no seu catálogo nada menos que dende 1978.

Cipolla era un historiador serio, dominador da longa duración e das técnicas estatísticas, profesor universitario tanto nos Estados Unidos coma na súa Italia natal. Porén rematou por ser máis coñecido por un libro de economía e sociedade moi particular: en Allegro ma non troppo deseñou toda unha teoría da estupidez que, unha vez analizada, debería ensinarse en todo centro de cultura. Cousas irónicas do destino.

Tan bo historiador era Cipolla —non por coincidencia discípulo de Braudel— que a súa principal obra é un clásico que non albisca a caducidade. En apenas dous centos de páxinas é quen de sintetizar a evolución da Humanidade dende a primeira grande revolución —a agrícola do Neolítico— até os nosos días, marcados polo que en realidade foi a segunda grande revolución —a Revolución Industrial—. Unha das principais razóns para ler a Cipolla é a posibilidade de vacinarse contra a saturación de "acontecementos históricos" que supostamente teñen lugar arredor de nós cada poucos días.

Outra razón, quizais a principal, para atacar a lectura do breve ensaio é a capacidade prospectiva do autor. Cipolla detectou a mediados dos anos 60 o principal problema da nosa época: os beneficios asociados ao desenvolvemento en Occidente chegaron a sociedades non industrializadas nas que os patróns de conduta demográfica son os propios das economías de subsistencia, o que ten un efecto dobre: por unha banda prodúcese un crecemento de poboación sostido dende hai décadas; por outra, os habitantes das sociedades non industrializadas desexan acadar todos os beneficios das industrializadas, o que pode xerar impactos negativos no medio ambiente ou na xeopolítica.

Cara o final ten tempo o autor mesmo a se ocupar da educación. En cita do novelista inglés H.G. Wells, o futuro da humanidade depende do resultado dunha carreira entre a educación e a catástrofe. Precisamos mellorar a calidade intelectual e moral do ser humano —isto é autocrítica e o demais, brincadeira— e non estamos precisamente no bo camiño, xa que seguimos a ser unha especie violenta, na que a agresividade segue a se publicitar como algo positivo e cuns serios problemas coa tolerancia cara aos que son diferentes, como se pode apreciar nos recentes discursos de odio que, paseniño, se estenden por Europa.

Os recursos da humanidade, segundo Cipolla, deben investirse na mellora da calidade de vida dos seres humanos e esta só pode chegar a través dunha educación que axude a usar os recursos técnicos xa case que omnímodos que posuímos. Só así acadaremos a igualdade... e aínda menos mal que temos clásicos que nos lembren que esta é a meta á que temos que chegar.

Máis en Táboa Redonda
Comentarios