Opinión

A revolta do Casdenón

Na estrada dos Chaos, na revolta do Casdenón, é, como denantes, a máis vistosa. Dá xenio no outono, ó ergueren as néboas dos riachos e lourear o sol nos penedos, botar un pito alí, denantes de seguire camiñando.

Á DEREITA pola encosta, inzáronse vastos de piñeiros. Aínda son novos. Inda non apodreceron os tacós dos vellos. Poucos se lembran hoxe, pois bulen os novos ritmos do mundo, do vinculeiro da Casa de Abaixo, chamada asín por estare entobada no fondal da ribeiriña. Era, en seis parroquias en roda, alcumado O Bicho polo moito ben e non pouca influencia e non pouco medo que puña. Meio fidalgote, meio patrón labrego, non se bulía cunha area de sal na parroquia sin o seu mandato. De mozo tivera sona de destemido. De mozo, con dous cabaceiros ateigados, noventa moios nas cubas, ducia e meia de cabezas de gando e un montón de obrigas na gaveta, tampouco tiña grimo e non había rapás que se atrevera a choutarlle no pomar...

Foise poñendo groso, e por primeira ves na súa vida, saia de paseio, sin ouxeto algún, por consello dos médicos, desconfiados da operación do porco cotián, os enxugados de augardente mañanceiro pra espaventar a neboeira, a xerra do seis netos. Nos seus paseios collía pra a revolta de Casdenón pola legría da boa vista. Tanta larganza e tan ben disposta, case lle parecía ben ó Bicho, por ter nela e á vista boas pezas de arada, e trouzas e muíños.

Aconteceu que por causa dunha serventía houbo cuestión entre O Bicho e o seu veciño, do mesmo tempo do que il, o siñor Estebo dos Inxertes. Foi este un patrón rexo, francote, bo prosas, asisado, horfo, pois endexamáis quixera casar.
Entrambos eran tercos. Foron ó abogado, andiveron regalos e metéronse homes. Por un chisco, se non agarran os dous do ado, saíndo da misa. Gañou O Bicho, perdeu o dos Inxertes, e non se falou máis do choio. Era pouca cousa na comparanza co afundimento da casa de Vilerma, que alá foi como unha ponte río abaixo ou coa morte da vella Prisca, que aínda hoxe non se sabe si lle dirán a man tenta, a fariña dos ratos ou foi ela quen tivo a culpa, pois co frío, soidade e probeza, dábase á pinga de augardente.

O vello dos Inxertes non tiña duda. Non foi raro que se aledase ó velo derreado do pau xudicial a pesares de ter ó Bicho por rico os máis envexosos. O dos Inxertes puña medo pola lingua e pola sabencia e gran memoria das cousas da aldea. Quixeron moitas persoas herdalos con afalagos e mimos. Il ben os vía chegar, ría nos fuciños dos pretendentes, e soio tiña lei a un mozo, o Etelvino, chegado pola porta. Era rexo, calado e capás de botarse ó río polo seu amo. Ademáis de lle agradecer o bon trato, ademirábao. Figurábaselle fóra de razón que un home sabido de letras, engaiolador cos seus contos dos homes ó domingo na taberna, patrón de respeto cando levaba o pendón na procesión arredor do adro, fora tripaso por un bazuncho, pipoteiro, aforrón, de vista baixa, de falar roufeño, que collía meia estrada cando paseiaba ó sol cara ós Chaos. Polo seu xenio, o rapás houbera posto o lume ás medas. Se non se astrevería a decilo. O amo hasta falaba co Bicho —que entón facíase con il moi compracente e curtés— e semellaba non lle doer a ferida.

Pro Etelvino entendeu moi ben o risco na frente do amo,cando viña do eido da serventía ou era nomeado diante dil. Co tempo, ensinábame a changa. Tiña medo á noite polo recordo vergoñoso. "Vou vello —dicía para si— que sinón...".

O Etelvino agardaba unha palabra. Non viña, nin viría. Decorría o terceiro outono. Houbo precisión nas cartas na casa. Pensou o siñor Estebo nos piñeiros que tiña na encosta sobre a revolta de Castenón.


O vello durmiu pouco, o mozo espertou con outro enxergar


Foi alá co mozo. Iste tallaría os pinos. Non pasaban de dazoito ou vinte. Outáns, escuros de frouma e ronca voce ó vento. Pola encosta era doado botalos a rolar deica a estrada, despois de tronzalos. Na estrada recolleríaos o camión.
O Bicho sempre no seu paseio —eran días de sol febreiriño, ventando o marzal— ollaba prós piñeiros. Unha serán cruzándose co señor Estebo díxolle: "Valen unha boa presa de cartos, agora millorará o estrume". Houbo unha rouca resposta do vello e unha ollada de lume de Etelvino.

Solo quedaban tres outos piñeiros cando amo e criado, ollando a encosta e o bulto do Bicho, adiantando a modo pola estrada tiveron o mesmo pensamento.

O vello durmiu pouco, o mozo espertou con outro enxergar. Semellábanlle as horas camiñar o paso do boi. Despois xa do compago e dunha gotiña camiñaron pró monte.

Non se decataban se nos podían decatare, porque aquil día eran máis amigos un do outro, falándose menos e sen mirar ós ollos.

Ó pasar diante do camiño que baixa prá casa do Vinculeiro tivo o señor Estebo a idea de procurar outro traballo. Había moito que facer... máis non se astreveu, como si entre os dous houber algún xuramento.

Non había ninguén polos eidos nin pola estrada. O sol non era moito. Levantábase un ventiño levián e fino. Xostreaba como un bimbio... Houbera desexado o vello calquera parolada. Ás veces había convidadas. A xente acougaba nas bodegas, outra na feira.

O Etelvino calcaba o vieiro do monte como ó fío do peirao quen se embarca co perigo de se afogar. Xa estaban os derradeiros pinos tronzados. Soio fallaba un. As toradas rexas, redondas, pesadas soio agardaban un rempunxón pra rolar monte abaixo. Era fermoso velas baixar. No primeiro tercio da encosta, de pelo de lobo, un saínte de laxe pizarreña dáballes nova forza para baixar choutando... Paraban as máis na cuneta. Denantes o Etelvino enxergaba si viña xente ou gando.

Solo había tres toradas e un pino sen tronzar no chan. O Etelvino, con menos presa do que outras veces, recadou o tronzador. O vello fixo un pito. Ollouno estranado e contento o mozo. Se non miraron cando O Bicho apareceu, coma sempre, adispaciño, máis grosón e pousón, considerando amodiño o val, os terreos, co colo da zamarra ergueito...

O cálculo foi operación perfecta no cerebro de entrambos. Decorreu un minuto coma unha cobra. O rempuzar o Etelvino, ó vello non lle tremou o pito na man. Tiña medo de que lle viría enriba si a torada non baixaba a tempo. Pro a ollada i a mando mozo eran de seguranza matemática... Non houbo un ¡ai! Non miraron pra baixo, desceron outras toradas con menos forza... Dispuxérase o rapás a meter o tronzador, cando se ouviu xente a berros. Ninguén sospeitou nada. O vello foi ó enterro, diu responsos, e deixou herdeiro ó Etelvino, que inzou familia na parroquia.

26 de xullo de 1970

Comentarios