TACTO
ESTES DÍAS complemento as miñas sesións de exercicios de forza co levantamento, na cama, de M, el hijo del siglo (Alfaguara, 2020), un fenómeno literario de peso (case mil páxinas) en Italia. Antonio Scurati, ímolo ir dicindo xa porque me queima no teclado, acaba de escribir unha das novelas europeas da década. A través dun uso astuto da crónica como vehículo narrativo, narra o xurdimento da figura de Mussolini a partir da súa expulsión do Partido Socialista e o final da I Guerra Mundial. O estilo de Scurati constrúe un poderoso tapiz dunha Italia como unha balsa de aceite que se deborca na fin dun ciclo, con socialistas que non se atreven a facer a Revolución e fascistas xurdidos dunha lameira de veteranos, resentidos e, sobre todo oportunistas, que se alían con visionarios alucinados como Gabrielle D’Annunzio. O desafío literario está no punto de vista da novela: cóntase desde o interior do fascismo. Scurati confía, filántropo, no xuízo do lector á hora de valorar o período, a política e as súas personaxes. A novela de Scurati é a eterna constatación que a literatura só é grande cando abandona a moralina e o sermón.
OLFACTO
Nesta vaga dos últimos anos de revisión da I Guerra Mundial e o periodo de entreguerras, aparece este filme, 1917, de Sam Mendes. Vou ao cine, onde se supón que hai que velo pola súa espectacularidade. Xa non estou acostumado a estas pantallas. Nin sequera me parecen as axeitadas: as persoas aparecen deformadas, nun plano que supera con moito a percepción da realidade. Sei que a moitos isto lles parecerá mal, pero é antinatural ter que mover a cabeza coma un canciño de xoguete para seguir a conversa de dúas persoas que están próximas. Se cadra as pantallas de 75’’ ou 80’’ hoxe se aproximen a unha percepción cómoda dun cine realista, e dentro de dez anos serán un estándar doméstico, se que é dentro de dez anos vivimos aínda en casas con muros abondo grandes para penduralas. A única avantaxe que ten o cine son as prohibicións. Sen teléfonos móbiles, embutido nunha butaca rodeado de descoñecidos, obriga a prestar atención nun tempo no que xa non sabemos estar quietos. O resto é pagar unha entrada cara, aturar vinte minutos de publicidade e aturar pestilencia fast-food por babor e estribor.
VISTA
O famoso plano secuencia de 1917. Chego a este Seisentidos sen ter unha conclusión clara arredor del. Non é un achado, está claro. Trátase dunha versión espectacular da fascinación dos realizadores por esta técnica que ten sempre unha doble vocación: amosarnos o músculo coreográfico da produción e por outra banda, crear o sortilexio de meternos na acción cos nosos ollos. Pero hoxe xa vemos o mundo editado. Lembramos en planos e contraplanos; hai xente á que vemos en contrapicado e outra desde un picado, persoas que observamos sempre en primeiro plano e outras ás que consideramos tan só en plano americano ou plano xeral. O mellor do plano secuencia de 1917 é cando deixa en paz personaxes e se abre para amosar esa visión do inferno que é a vila bombardeada de Écoust. Paréceme moito máis meritorio o plano secuencia artesanal de A Arca Rusa (2002), de Sokúrov, un filme que dura noventa minutos porque de aquela os discos duros só permitían gravar cen de corrido. A Arca Rusa métenos no pazo imperial de San Petesburgo e o seu guión recolle teimas obsesivas da cultura eslava como a súa percepción de periferia cultural. Hai un personaxe-guía, o Europeo, que representa un aristócrata francés que observa con escepticismo este despregue fantástico: Rusia coma un teatro de asiáticos actuando como europeos. O filme remata cunha autoafirmación: Rusia pode estar tranquila, que é europea de vez.
OÍDO
Lembrei A Arca Rusa e a obsesión periférica cando vin o moi celebrado clip da recollida do premio á mellor película europea para O que arde nos premios Gaudí -os Mestre Mateo cataláns-. Óliver Laxe agradeceu o xurado que "teñades calificado a Galicia como Europa". Galicia vive nun bucle incesante e desesperante do que non imos conseguir saír na vida. O asunto O que arde é prodixioso por moitos motivos, pero voulles contar algúns dos colaterais. En primeiro lugar, creo que o título do filme é a única combinación de palabras, xunto con Os mellores restaurantes para comer cocido e ¡Sí es el piso chollo que subasta Hacienda en Noia que xenera tráfico automático na Internet galega. Likes e shares garantidos cento por cento só por citar o filme nas redes sociais. O que arde é como un inmenso test de Roscharch para a cultura galega. Máis alá do que a película sexa ou queira dicir, todo o mundo ve nela o que desexa ver, e isto é algo inaudito. Poden comprobalo nos numerosos aplausos en Twitter e Facebook polo premio Goya para Benedicta Sánchez, que ben nos valen como demostración desta teoría de bar. Dependendo de se o parabenizador mencionaba ou non na súa mensaxe a alusión a "Galicia, a miña terra meiga" que fixo a premiada, poderiamos descifrar sen dúbidas a súa visión política sobre o país. E todos, uns e outros, tan contentos. Primeira vez que vexo isto en vinte anos de exercicio do xornalismo cultural.
GUSTO
O audiovisual galego dá alegrías de cando en vez e, reitero, ás veces colaterais. Coma o viño Antonio do Nicho, que elabora o realizador chantadino David González (Asolagados) na Ribeira de San Fiz, nunha finca chamada A Mingona, adquirida no seu tempo cos cartos da emigración a Cuba. Trátase dun viño moi artesanal pero ao mesmo tempo de gran equilibrio, frescura e excelente paso, como un auténtico zume da ribeira. Non é doado atopar viños de Chantada con este mimo e coidado, capaces de levarnos ao tempo mítico de San Fiz, cando era este nome, e non Ribeira Sacra, a que daba garantías ao viño. Próbeno.
ELECCIÓN
Os técnicos do Concello de Santiago queren cortar os fermosos camelios da Praza de Fonseca porque interrompen a visión da fachada renacentista da universidade. Queren reforzar a decisión co argumento de que as árbores non están no plano de 1908. Vese que o século XX non pode existir na visión dun casco vello.
