Andaba eu na dura tarefa de explicar o Romanticismo español –que, para máis inri, quitados catro autores e obras, aburre ás ovellas, para ser sinceros– cando caeu nas miñas mans a nova tradución dunha das grandes obras dese movemento en Europa, e máis en concreto en Alemaña, o Michael Kohlhaas de Heinrich von Kleist. Edita Cátedra en Letras Universais –acompañado dun breve opúsculo sobre o teatro de monicreques no que podemos atopar un avance da presenza do inconsciente no drama e polo tanto un camiño aberto a Ibsen e Freud– a temos que aproveitar para suxerir á editorial que se mergulle no seu amplo catálogo esgotado e reedite quizais algunhas outras obras da época xa difíciles de atopar, como as de Novalis ou o Gato Murr de Hoffman.
Kleist foi un home marcado pola desilusión e a traxedia. Seu pai quixo que fose militar e fracasou; el mesmo quixo estudar, co mesmo resultado; chegados os trinta anos tivo sorte de salvar a vida nunha Prusia esmagada por un Napoleón ao que non se detiña en Iena, Auerstadt ou Wagram; en 1809 namorou de Henriette Vogel e tampouco tivo sorte. Pouco despois ela descubriu que tiña cancro. O 21 de novembro de 1811, xusto 210 anos antes de que eu me puxese a ler o Kohlhaas nunha fría mañá de domingo lucense, Kleist e Vogel foron dar un paseo á beira do berlinés Wannsee e despois dun descansiño Kleist matou a súa namorada e despois volveu a pistola contra si mesmo. Era un suicidio pactado por dúas almas cheas de padecementos.
De tratante de cabalos, digno oficio, pasa a ser un bandido, o prototipo de personaxe asocial que tanto gustaba neses tempo
Polo medio Kleist tivo tempo de representar o mellor da literatura romántica xermana, por suposto coa súa imprescindíbel taxa de fracasos e incomprensións –os seus contemporáneos ignorárono case que por completo–. E o Kohlhaas érguese arestora como o mellor xeito de se achegar á súa obra e ao Romanticismo en xeral.
Estamos na convulsa época de transición entre esa Idade Media que tanto gustaba aos románticos e o Imperio tal e como se vai configurar despois da Reforma. Kohlhaas –personaxe, como tantos outros románticos, inspirado nun contiño popular– é un heroe da vontade, cunha idea da honra propia dos tempos pretéritos pero unha iniciativa dos tempos modernos. O pequeno abuso que contra el se comete lévao a unha terríbel vinganza que o achega aos moitos personaxes diabólicos daquel tempo, dende o Don Xoán de Byron ao Félix de Montemar de Espronceda. De tratante de cabalos, digno oficio, pasa a ser un bandido, o prototipo de personaxe asocial que tanto gustaba neses tempos.
A xustiza e a vinganza de Kohlhaas chegan da man do seu desafío e da maxia, representada esta por un medallón cíngaro que interesa ao elector de Saxonia. O xiro argumental usado por Kleist para resolver a súa historia atópase entre os momentos máis intensos da narración romántica, xa que o realismo cru de boa parte da moi breve novela vese curtado pola introdución do elemento máxico.
E claro, vaia vostede contarlle todo isto aos meus pobres estudantes, aos que a sociedade leva anos transmitindo que nestas inutilidades non hai nada útil, que non coñecen Alemaña nin tratantes de cabalos. Porque Ibai Llanos non se dedica iso, non?
