Blogue | El Ojo Público

As múltiples caídas de Hitchcock

Alfred Hitchcock é, posiblemente, o director de cinema máis estudado, analizado e  biografiado da historia do cinema. El contribuíu a estender a súa marca persoal antes de que tal cousa existise. A súa carreira cambaleouse varias veces, e a mediados dos anos 50 e 60, cando atravesaba o seu mellor momento creativo, a crítica norteamericana e  a europea desprezaban cada estrea.
imgData

FORON OS cineastas e críticos da Nouvelle Vague os que, por primeira vez, defenderon a súa autoría e sinalarono como un dos máis grandes inventores de formas da historia do cinema. Hitchcock morreu hai 40 anos, seis despois da estrea de A trama, a súa última película dentro dun Hollywood que xa non entendía.

Sir Alfred Joseph Hitchcock (1899-1980) naceu en Leytonstone, un barrio situado no nordeste do Gran Londres, no seo dunha familia católica. Estudou no colexio xesuíta Saint Ignatius College, onde fortaleceu "un medo moral a ser asociado a todo o que está mal". Aínda que a súa familia era afeccionada ao teatro, o pequeno Alfred estaba máis interesado no cinema; e nas películas americanas de Griffith e Chaplin, máis que nas británicas. O seu primeiro oficio na industria foi como ilustrador de intertítulos no cinema mudo, na Famous Players, unha sucursal da Paramount no Reino Unido.

Aos 23 anos conseguiu un posto como axudante de dirección e guionista de De muller a muller (Graham Cutts, 1923), onde coñeceu á que sería a súa esposa, Alma Reville (1899-1982), montadora e script da película. "Non saíra nunca cunha moza nin bebera unha soa copa". Así era Alfred Hitchcock aos 23 anos: un mozo tímido, relixioso e sempre atemorizado pola autoridade. A relación coa súa muller foi de todo menos convencional. Na súa biografía sobre o director, Peter Ackroyd sostén que entre eles houbo unha colaboración profesional máis que unha relación sentimental. Reville revisaba os guións de Hitchcock e participaba na produción das súas películas como unha socia. Stephen Rebello escribiu en 1990 un libro sobre a difícil personalidade do director e as tensións profesionais no matrimonio. Este libro é o material de base para Hitchcock, unha película de Sacha Gervasi de 2012, onde Hitch estaba interpretado por Anthony Hopkins e Reville, por Helen Mirren. A película é un produto brando e de consumo, moi afastado á realidade dunha personalidade patolóxica cuxo sentimento polas mulleres non se sabe se era de medo, desprezo ou puro odio. Quizais unha mestura das tres.

Eric Rohmer chegou a dicir que, desde 'O inimigo das loiras', sempre fixo a mesma película.

Primeira caída. O inimigo das loiras (The Lodger, 1927) é a primeira película na que aparecen elementos característicos do seu cinema. O protagonista tarda quince minutos en aparecer e é un home acusado dun crime que non cometeu. Eric Rohmer chegou a dicir que, desde O inimigo das loiras, sempre fixo a mesma película. En tan só sete anos (1927-1934) dirixe 14 películas e vive o seu primeiro declive. Durante esta época, con todo, empeza a experimentar coas ferramentas narrativas do cinema mudo, que utilizará o resto da súa carreira. Os posteriores filmes sonoros de Hitchcock construiranse a través de imaxes máis que de palabras. E iso é algo que aprendeu desde o principio, tanto nas posibilidades daqueles intertítulos nos que empezou traballando —onde se podía cambiar o sentido do rodado—, como na virtude de estirar o tempo a través da montaxe, elemento clave do suspense narrativo. Despois de Valses de Viena (1934) reformúlase moitas cousas. "Aprendín a ser moi crítico comigo mesmo, a tomar distancia para xulgar o traballo pasado e, sobre todo, a non volver embarcarme nun proxecto sen experimentar unha sensación interior de comodidade". É entón cando aparece o guión de O home que sabía demasiado (1934), e se iniciae a súa exitosa carreira británica —sete películas entre 1934 e 1939—. Despois de Pousada Xamaica (1939) -con Charles Laughton, de quen dixo que non era un verdadeiro profesional- recibe o encargo do produtor David O. Selznick para rodar en Hollywood unha película sobre o afundimento do Titanic. Hitchcock, que sempre quixera cruzar o charco, fai as maletas e vive a súa etapa americana, onde rodará para a RKO, a 20th Century Fox e a Universal. Desta última chegou a ser un dos seus cinco accionistas maioritarios.

Segunda caída. Pouco despois de aterrar no centro do universo cinematográfico, xa sabe que non haberá rodaxe sobre o Titanic. David O. Selznick propúxolle, no seu lugar, adaptar ‘Rebeca’ (1940), unha novela de Daphne du Maurier pola que se interesara Hitchcock anos antes. Non é un thriller, transcorre nunha época anterior e é moi novelesca. Con todo está atravesada dun espírito hitchcockiano de arriba a abaixo: unha morta -permanentemente ausente- é a protagonista dunha película terrorífica na que a mansión Manderley representa o lugar estrañado ao que xa nunca poderemos volver. Despois da súa primeira incursión en Estados Unidos —onde dirixiu sete películas entre 1940 e 1944— volveu a Gran Bretaña para embarcarse na propaganda do seu país contra os nazis. Pero antes rodou ‘Náufragos’, unha metáfora sobre a necesaria unión internacional contra Hitler. A película non se entendeu nin polo público nin pola crítica.

Na súa volta definitiva a Hollywood, dirixiu Recorda (‘Spellbound, 1945), que pretendía ser a primeira película sobre a psicanálise e coa que se iniciaron as dúas décadas máis estimulantes da súa carreira, con vinte películas inabarcables.

Truffaut propúxose explicar por que Hitchcock é o punto en común de toda a xeración de autores da Nouvelle Vague

En 1962, François Truffaut, director de cinema e excrítico da revista Cahiers du Cinema, propúxose explicar ao mundo por que Hitchcock é o punto en común de toda a xeración de autores da Nouvelle Vague. Durante oito días de agosto, de nove a seis da tarde, os dous directores e unha tradutora encerráronse no hotel Beverly Hills para falar de cinema e de moitas outras cousas. O resultado é un libro imprescindible para calquera cinéfilo, publicado en 1963 na primeira edición francesa, e en 1974, na española. Cando se presentou en Estados Unidos, un profesor de cinema americano díxolle a Truffaut: "Este libro fará máis dano á túa".reputación en América que a túa peor película”. Non foi así, e a defensa apaixonada dos Cahiers valeu para que Hitchcock se empezase a ver, ao fin, como un autor e un renovador constante da gramática cinematográfica. "Vostedes chámano Hitch, nós chamámoslle  Mr. Hitchcock", dixo Truffaut nunha das súas últimas homenaxes públicas en Hollywood.

Terceira caída. Nos anos 70, Hollywood estaba en pleno proceso de transformación. O Novo Hollywood canalizou a demanda popular dun cinema máis próximo á realidade, e aí Hitchcock non tiña sitio. Nunha carta enviada a Truffaut, lamentábase de como cambiara o negocio, e o pouco que tiña que dicir no novo sistema de valores: "Hai no cinema de aquí tantos tabús: hai que evitar ás persoas maiores e soamente contar con personaxes novos; unha película debe conter elementos antipoder, ningunha película pode custar máis de dous ou tres millóns de dólares". Aínda así, dirixiu dous filmes máis: Frenesí (1972) e A trama (1976). A súa 53ª película sufriu cortes na versión norteamericana, pero a crítica xa non se cebaba con el. Non era a súa mellor obra, pero tampouco a manifestación evidente dun septuaxenario fóra de época.

Caída póstuma. En 2016, Tippi Hedren publicou as súas memorias e volveu sobre algo que xa se intuía. Ou peor aínda, sabíase. Hitchcock acosara e agredira sexualmente á protagonista de Os paxaros (1963) e Marnie (1964). Era unha persoa despreciable que someteu ás súas actrices a humillacións e ameazas. A Hedren prometeulle que arruinaría a súa carreira, e Donald Spoto —autor de A cara oculta do xenio — sostén que a escena da ducha de Psicose —un asasinato que parece unha violación— era unha vinganza contra Grace Kelly. Truffaut, con todo, mantén que a quen non perdoou foi a Ingrid Bergman. Sexa como for, reflicte unha personalidade patolóxica e abusiva que, dalgunha ou outra forma, se manifestaba nas súas películas. Ninguén pode, nin sequera se atreve a,  redimilo desta caída.

Comentarios