Blogue | O Cabaret Voltaire

A política é unha arte para insomnes

Compressed by jpeg-recompress
photo_camera Emilio Mola

ANIMEIME COA obra de Homero para tratar de comprender a convulsión política que padecemos. En paralelo, estou co libro de conversas de María Reimóndez con Ana Pontón, nesa orde. Son consciente de que esta clase de diálogos con políticos fanse para que o candidato intelectualice o seu programa electoral e de que non hai preguntas que vaian facelo remexer na cadeira. Así que atendo ás lecturas que vai mencionando o aspirante para  coñecelo mellor. O xeito máis completo de interpretar unha persoa é analizando a súa biblioteca; por iso hai tanta xente que evita xuntar libros, porque prefire ser hermética ás visitas. Ana Pontón explica por boca de Lakoff como escollemos as lecturas: "Tendemos a absorber o que reforza o noso marco conceptual, mentres o que nos crea contradición nin tan sequera o consideramos como unha opción". Somos bastante bos dándonos a razón.

Eu doume a razón cando subliño que o Ulises é aburrido como verdade obxectiva. É mentira. Esa novela requíreme un esforzo de concentración que estou lonxe de asumir. A culpa é de Ribadeo, onde non para de facer bo tempo. En Ribadeo chamamos bo tempo a cando non hai galerna. Somos comprensivos mesmo co Nordés, que promete brisa e descarga temporal.

Esta semana o sol estivo gotico: alto, silencioso e discreto. Parecía que a pandemia xa marchara á morgue limpísima dos virus. Temo o que se nos vén politicamente enriba. Ana Pontón cita a Teoría do Choque que formulou Naomi Klein. A xornalista estadounidense estudou o xeito no que se logran impoñer medidas impopulares "utilizando desastres e accións moi contundentes que xeran conmoción, confusión e medo".

Nunca entendín por que as persoas necesitan situarse detrás dunha tea a cores

O primeiro que asoma nas hecatombes son as bandeiras. En canto hai un desencanto atroz cos gobernantes aparecen enseñas que reducen os cidadáns a infantes de mesnada. Nunca entendín por que as persoas necesitan situarse detrás dunha tea a cores. Se fosen conscientes de todo o que revela ese xesto sobre eles comprarían libros para a casa. As bandeiras simplifican e compactan as personas por ideoloxías, nunha biblioteca sempre podes disimular. Eu camuflo as miñas ideas tras unha biografía de Mola escrita en 1938 polo seu secretario, José María Iribarren. Herdeina do meu tío Santi, que era un carlistón católico, feo e sentimental.

Unha vez quixo que o acompañase a unha exaltación patriótica que organiza o partido en Montejurra, en Navarra. Nunca comprendín como pode manterse o ardor guerreiro despois de subir un monte a pulmón vivo. Canto mellor xuntarse nunha campa cunhas empanadas e txakolí, coma o PNV. O meu tío quería levarme a un mitin iniciático, incorporarme á estirpe de Bradomín, ao triangulo de amor bizarro: Deus, Patria, Leis Vellas.

O meu pai prohibiume asistir. Eu cumprira 11 anos e non estaba claro que o marqués de Villaverde desentubara axeitadamente a Franco.  O mesmo pensabamos felizmente que estaba morto e el seguía asinando penas de morte en El Pardo. O meu aita acertou: houbo un tiroteo no que un ultraísta matou un ultra. O meu tío morrería ignorando que catro anos máis tarde eu asistiría a un mitin de Manuel María no instituto de Ribadeo. Entender, entendín o mesmo que no Ulises, pero sabía que aquel señor delgado en gabardina era escritor e que colocaba Galicia como obxecto de discurso.

Agora que vexo que os rentistas saen a rúa para máis cousas que para cobrar en man, agora que as aguias negras sobrevoan os chalets con tres prazas de garaxe e se pasean desafiantes pola rúa Real coruñesa e polo Urzáiz vigués reforzo a miña confianza nos políticos. Ana Pontón explícao ben en A semente, a árbore, a froita (Xerais): "A política permite conceptualizaras desigualdades e ser capaz de entendelas. desenvolver un marco conceptual e analítico para entender as cousas que pasan ao teu redor".

Esta semana, observando a cruz da Santo André ondeando ao vento caloroso e asfixiante  de Madrid acordei do meu tío Santi enfadadísimo porque legalizaran o PCE. Por riba, un Venres Santo.
—¿Y para esto anduve a tiros con los rojos en el Ebro?

A preocupación non se me vai, pero desconfío de que esta "batería de fogos artificiais acabe en bombardeo", como advertía Jean Cocteau

Non daba concebido unha afrenta nin un pecado maiores, pero comprendera a democracia e non se lle ocorreu sacar a bandeira con esa cruz vermella que el non chamaba de Santo André, senón Cruz da Borgoña. Sabía que fora creada por ese ducado francés durante a Guerra dos Cen Anos, que fora insignia sabelina e liberal, e que eles, os carlistas, non a adoptaran ata 1935, cando os requetés xa se organizaran como grupo paramilitar e clandestino.

A preocupación non se me vai, pero desconfío de que esta "batería de fogos artificiais acabe en bombardeo", como advertía Jean Cocteau. Máis ben estou con Iribarren: "El soldado que en el combate ve caer al de su derecha y al de su izquierda, cree haber asistido a la batalla de Waterloo, Y a lo mejor son las dos únicas bajas".

O alivio facilitoumo o sol gótico que brillaba en Ribadeo. Abandonei a Homero: "A cólera canta. Oh, deusa!". Boteime ás rúas máis vellas da vila. Un pouco máis abaixo de onde se levantaba a Porta da Auga, a entrada desa muralla que non acertamos a abrir aos franceses cando nos invadiron, está a casa de Bengoechea. Foi sede dun banco. Había dous. O outro estaba arriba, na casa consistorial. O Concello ocupa a casa de Ibáñez, ese modernizador que os seus veciños arrastraron pola pedreira do Camiño Real ata morrer en chaga viva e desangrado.

Os iglesias e os echenique son barrocos, intrincados; aínda que se proclamen socialrealistas, sinxelos e populares

A casa de Bengoechea é a orixe política e destino veraniego dos Calvo Sotelo, Sotelo a secas, Bustelo, Del Pino, etc. Esas familias enlazadas que se dedicaron con tesón, socorro mutuo e éxito a mandar en España a través da máis diversas formacións políticas. A familia transmitiu de xeración en xeración un xeito neoclásico de facer política, unhas formas endogámicas, lentas e inamovibles de permanecer no poder. Gramaticalmente usaban o adxectivo, que califica, pero non transforma; pero desde o 15M vimos ascender dende as tendas Quechua aos palacios reais os valedores do adverbio, que todo o move e altera. Os iglesias e os echenique son barrocos, intrincados; aínda que se proclamen socialrealistas, sinxelos e populares. Foron eles quen aprenderon a arte do escrache, a proclama e a fereza a esta dereita que acordou agora de pedir liberdade, oitenta anos tarde.
Todos eses que se sitúan uns enfronte doutros nas avenidas coas súas respectivas bandeiras ignoran que sempre gobernan os insomnes porque dispoñen de toneladas de horas nas madrugadas para trazar estratexias e avaliar riscos, danos e consecuencias.

José María Iribarren cita a Domingo Batet, "el general masón y millonario con cuya ayuda contó Companys para sublevarse en Barcelona cuando el Octubre Rojo", para relatar un encontro con Mola no mosteiro de Iratxe, baixo a caeira do Montejurra. o 17 de xullo de 1936.  Negocian, pactan. Mola ofrece su "palabra de honor":
—Yo lo que le aseguro es que no me lanzo a ninguna aventura.
Ao día seguinte Batet chama iracundamente a Mola para reprocharlle que lle prometera non sublevarse. O xeneral golpista espetoulle:
—Cuando conspiraba usted contra la dictadura se lo decía a Primo de Rivera?

Comentarios