Blogue |

Soas no mundo

Carme Varela conta en As desterradas como a propiedade da terra, malia o seu descrédito, podía ser o último reduto da liberdade.

"Entre o día que entremos nese recinto e o día aínda distante, aínda sen data, en que sairemos del, algo en nós, actores e mesmo testemuñas, terase movido e cambiado. Non sei que, pero estou aquí para sabelo". 
Emmanuel Carrère, El País, 02/10/2021


9. O outro día atopámonos de casualidade pola noite cun destacado intelectual ao que comeu a terra hai xa máis de quince anos. Cando pasa tanto tempo sen ver a alguén, o acto reflexo da túa consciencia é determinar o paso do tempo por esa sombra. E se o desaparecido tiña daquela unha certa idade, pensas o peor. A nosa sorpresa foi polo contrario: aquel home que renunciara á esfera pública do país despois de ser unha das súas voces destacadas, conservábase igual. Os que mudaramos, de certo, coas nosas canas e as caras máis lañadas polo tempo, foramos nós. O mellor conservado, con todo, eran os hábitos: mantiña o de cear en restaurantes coquetos con mulleres guapas, e continuaba conducindo esas conversas, agradables e lixeiras, con elas. Nada visible pasara por el agás a súa misteriosa renuncia. Diante do xuízo do 15-M parisino, que Emmanuel Carrère cubrirá a diario para o Observateur e outros medios europeos, o escritor pregúntase que terá cambiado nel despois de dous anos de historias de vida. Creo que se nos fixeramos a mesma cuestión cada vez que iniciamos un proxecto longo -e eu tamén estou neste proceso- renunciariamos a el polo medo que nos provoca observar tan para diante no tempo.

"Cando estou contigo síntome máis soa". 
Alexandra Daddario (Rachel).The White Lotus. HBO, 2021.


10. Os guionistas das series contemporáneas gardan para o final, coma nos contos moralizantes, a frase que debe permanecer do seu esforzo. En Xogo de tronos, o discurso final de Tyrion Lannister, ao estilo do cine clásico histórico: "Que une á xente? Exércitos? Ouro? Bandeiras? Non, historia. Non hai nada máis poderoso no mundo que unha boa historia. Nada pode parala. Ningún inimigo pode derrotala". Non sei se é unha filosofía política ou un alegato dos guionistas para que lles subiran o soldo. En The white lotus, esta brillante e perturbadora sátira da clase acomodada estadounidense, Rachel dille ao seu marido, durante a lúa de mel, que estar con el faille decatarse do soa que se atopa. É unha frase tan demoledora que aí debera acabar a trama, sepultada na enxurrada de verdade. Rachel está aterrorizada cando ten ese momento de lucidez: o imbécil do seu marido foi simplemente o catalizador da toma de conciencia dunha vida nimia. Neses momentos decátase de que nada ten, e se cadra nada tivo nunca. Viviu sempre soa, no seu corpo bonito e no seu oficio un tanto mediocre. Entre as poucas decisións que se poden tomar nese dramático momento de lucidez, ela asume a renuncia, como unha monxa dunha relixión contemporánea, no cultivo dun deus autónomo que só precisa os devotos como auxiliares que enchan de flores os xarróns. Asume a soedade e a dependencia por non enfrontar o medo. The White Lotus remata aí, pero sabemos que o medo tamén acabará por chegar onda Rachel.

"Por aí fóra as palabras lévaas o vento. Dentro do mosteiro quedan facendo eco por entre as paredes"
Carme Varela. As desterradas (Xerais e Xunta de Galicia, 2021).

11. Leo o último premio Álvaro Cunqueiro de textos teatrais cun doble interese: o primeiro, observar como unha amiga se encarna nas letras. O único xeito real que temos os homes e mulleres de materializarnos, no sentido teolóxico —pasar do pensamento á humanidade— é a través da creación. Inevitable buscar entre a multitude de palabras a traza da amiga. A Carme Varela apreciámola na retranca fina destas monxas de tres xeracións, ao xeito dun cadro de As tres idades, nun humor fino escrito como nos cambios de marchas. Tamén no querer habitar o despoboado románico rural. Velaquí o segundo interese, relatar unha expropiación: os numerosos conventos femininos rurais que foron clausurados no XVI, coas súas monxas enviadas á clausura de San Paio de Antealtares, non sen durísimos enfrontamentos previos por parte de moitas das abadesas. A diferencia das monxas contemporáneas, para estas románicas a renuncia significaba liberdade. O acerto de Carme é construír este relato da dignidade a través da propiedade da terra. A cultura galega das últimas décadas sempre mirou de reollo a propiedade da terra, estereotipando o minifundio ao mellor xeito da miopía madrileña. Varela non ten medo a afirmar que, na óptica campesiña, a propiedade é moito máis: nos réximes opresivos, esas terras dispersas e aforadas son ás veces o máis semellante á liberdade. Cando se perden as terras, pérdese o que un é, remata a independencia. Cheguen ao final do seu texto e saberán a que me refiro.

“[Inés de Guitián declara] que non gardaba silencio porque nin sabían que o debían de gardar, nin llo tiñan ensinado” 
In Teresa C. Moure Pena, Los monasterios benedictinos femeninos en Galicia en la Baja Edad Media: Arquitectura y escultura monumental. Tese de doutoramento. (2015)


12. Inés de Guitián era familiar do Conde de Lemos e abadesa de Santa María de Pesqueiras, pero vese que nesa familia —de grandes devotos— debía haber pouca comunicación interna. Apréciase retranca nas súas declaracións no proceso acusatorio á que a someten a finais do século XV como parte desas campañas de descrédito. Dona Inés declara tamén irónica, ante a acusación de dedicarse a papar nas vodas, que ás veces fica xantar e outras volve para o convento. Para que andar enganando. Estiven o outro día en Pesqueiras. A igrexa durme no medio do bosque e nada fica do convento. Pasa así con case todos os mosteiros expropiados: consérvanse espléndidas fábricas románicas, hoxe igrexas parroquiais, pero só en lugares como Sobrado de Trives, Ramirás, Albeos ou Camanzo sobreviven os edificios conventuais. A memoria das donas desapareceu. Por sorte, a documentación garda aínda os insultos que fixeron saber a aquelas monxas o soas que estaban no mundo.

Comentarios