Blog | O Cabaret Voltaire

Unha mazá mordida no lume dos Ancares

Falta unha semana para o Black Friday electoral. Vou escribir certidumes. A ver: Se 50.000 personas asisten a un espectáculo é un partido de fútbol; un concerto de Los Enemigos, ou unha película boa e comprensible sen libro de instrucións
Oliver Laxe.
photo_camera Oliver Laxe.

Óliver Laxe dirixe un documental ou unha película de ficción esteticamente deliciosa e sonoramente agradable. Supoño que xa fixeron súa a historia: Un pirómano remata o cárcere e volve á única casa posible, a materna. O filme é outóctono. Chove como cada outono, chove en galego, chove nos Ancares, chove no encontro distante entre nai e fillo, chove sobre o rexeitamento da comunidade que padeceu a barbarie do excarcerado. Cando Amador regresa ao seu lugar "a tarde cae nun aguaceiro", deixounos dito Valle Inclán. Amei intensamente toda esa primeira tarde do filme.

De súpeto, o ceo para de xarrear e todo empeza a arder. Os bosques empapados quéimanse briosamente, como naquel incendio que obrigou a Adán e Eva a desprazarse uns quilómetros. Non hai rosa sen espiñas, polo que os nosos primeiros homínidos tiveron a sorte de descubrir a Mazaira do Ben e do Mal, onde aprenderon a vida, a elocuencia e o sacrificio.

Amador e Benedicta levan un tempo sen verse, mentres o fillo estaba encarcerado, e nada teñen que dicirse. Mesmo teñen pouco que contar ao espectador porque Benedicta é todo expresividade, pero non vocaliza, e Amador vocaliza, pero pasa a cinta cun rexistro de emocións propio dun garda de seguridade. Confiar un guión a dous actores inexpertos supón cargar sobre o espectador a responsabilidade de comprendelo.

O filme que eu vin parece unha rosa "suntuosa e chea de baleiros" de Rilke. Máis que un guión parecen apuntamentos a ordear e desenvolver nun guión. Óliver Laxe deposita na pantalla o trauma dun home que "fai sofrer porque sofre·, dun bo salvaxe incapaz de controlar o seu resentimento, amputado para querer. Iso puidemos comprendelo os 50.000. A partir de aí, hoube quen descubriu un océano de emocións e sinsabores, unha "complexa relación entre nai e fillo·, que o realizador se aforrou de amosarnos.

Intúo por que Amador prende o segundo lume. Abrira as portas blindadas do Inferno carcelario, regresa do castigo e, aínda así, non logra o perdón do seu colectivo

O director agóchase detrás da súa ficción, solta preguntas veloces e perigosas como un lanzador de coitelos dun circo sen comprometerse a respondelas. Concede unha lectura sinxela e comprensible por calquera espectador, e suxire unha corrente de fondo, que moitos espectadores buscan porque se cuestiona a súa intelixencia.

Intúo por que Amador prende o segundo lume. Abrira as portas blindadas do Inferno carcelario, regresa do castigo e, aínda así, non logra o perdón do seu colectivo. Pero a primeira vez, o pecado orixinal, a mazá que mordeu para acabar diante dun xuíz? Amador non pode cumprir a profecía do seu nome, non pode amar á veterinaria porque na vila logo lle contan que aquel labrego tan suxerente é un barrabás.

A luz que vexo limpamente en O que arde é nostalgie de la boeu. Óliver sabe ao que me refiro, el é francés e escribo a beneficio de inventario que leu a Baudelaire. Tras esa cinta hai morriña da lama, adanes e evas desexando rebobinar o tempo ata ese momento en que os seus pais ou avós pecharon as maletas de cartón e emigraron a unha cidade. O problema non é que crean posible reconstruír o Paraíso Perdido, o problema é que confían na mentira de que a vida miserable no campo galego dos anos 50 ou 60 eran unhas hectáreas do Edén. A escena, emocionante, na que un cabalo cego, deambula por unha fraga queimada é unha metáfora dese lugar que "redima completamente das avaras reclamacións da morte", en palabras de John Milton, o neno que perdeu un paraíso. Hai un confusión entre o mapa e o territorio, entre o retábulo de marabillas que se pinta no salón da casa e a áspera realidade dos Ancares.

Se o señor amable dos cinemas Códex que nos presentou O que arde ma define como un documental, non se me terían aberto as carnes neste dilema de saber se debo limitarme ao que me conta o director ou se debo facer encher os espazos en branco. Un documental non promete nada, entrega a información que entrega e mándate para a casa; un filme que narra unha historia debe dar todos os datos. Teño estado en ducias de casas ancaresas como as de Benedicta, téñenme convidado en ducias de ocasións a beber café nun vaso de cristal sen quitar a culler, que soamente era un minuto,... O filme recrea eficazmente o ambiente desa Galicia rural que vai morrer antes de desapegar.

O brillante Miqui Otero desvelaba o outro día en El Periódico por que non asina como Miguel Otero Díaz. O xornalista ten as súas orixes en Foz o en Mondoñedo, ou en Foz e en Mondoñedo; non lle vou preguntar agora, que pasaron as dúas da mañá pola hora desatinada do eixo Berlín-Ribadeo. Estará durmindo na súa casa da rúa Aragó, en Barcelona, a cidade onde cada cuarto de hora se toma a Bastilla.

Miguel Otero veu con candidez edénica facer prácticas en El Progreso. Logo se decatou de que xa existía como periodista, de que no xornal traballaba Miguel Otero, outro Miguel Otero. Ese Miguel Otero morreu hai 16 anos. Buscaba extinguirse a cara de can: decidida, pero lentamente. Miqui Otero dicíame o venres, falando de Miguel Otero Mármol, que ninguén planifica suicidarse a prazo medio. Miguel Otero era cinéfilo de comuñón diaria na madrugada da casa, dialogante de frase curta e irreparablemente absurda. Que agochaba o seu hermetismo?

Quedabamos xantar ás veces. De súpeto te estaba ignorando explicitamente cun casco na orella axitando a cabeza a ritmo dun recompilatorio no que metera o punk británico primeiro e cru, o dos anos 70.

Miguel tremía cando pensaba na violencia, por iso prefería non exercela contra si mesmo; consentiu que a vida o matase, como cantan os seus admirados Enemigos. Era delirante escoitalo contar aquela noite en que levou a Josele no seu coche por Lugo do pub errado no que non debía tocar ao pub correcto onde Fino e Chema agardaban por el para tocar o disco La vida mata. Para Lacan o subconsciente é o discurso do outro. Miqui Otero cedeu xenerosamente a súa marca porque outro lle puxera os pés enriba antes e, lonxe de empuxalo, deixou que a desenvolvese.

Miguel e Miqui caéronse ben e amizaron.Miguel regaloulle a Miqui unha das súas acariciadas frases surrealistas: “También fabrique un dado, con la palabra ‘hoy’ en cada lado”. O envoltorio era unha cassette con música de El Niño Gusano e Los Enemigos.

Nestes días, pensando no Amador de ‘O que arde’ acabei por relacionalo con Crépet: o supremo sacramento do dandismo é o suicidio. Amador exerce a violencia contra o espello, queima todas as cordas que o poidan atar a outro, sexa a nai, a veterinaria ou o Ignacio que se empeña  en redimilo.

Óliver Laxe tamén é un dandi, pero un danti máis achegado a ese Tolstoi que foi Uxío Novoneyra, que poetizaba dende a o privilexio, pero tendéndose para coller da man as almas simples e brancas que o rodeaban, e salvalas do lume fatuo que queima eternamente o Paraíso. Óliver leu a Baudelaire, polo que sabe que nestes tempos "unicamente se pode ser dandi ou socialista". Ser dandi na rúa Príncipe é ben doado porque o dandismo é un escaparate de paseo longo. O complicado é selo nos Ancares, onde a natureza está tan ensimesmada que parece parva.

O dandismo de Laxe é un ascetismo ben vestido, un colectivismo compasivo revestido de beleza individual. Ten a melena de Verlaine, a beleza de Rimbaud e o amor pola raíz de Chateubriand. Parece unha torre de Babel porque é alto e fala tres linguas levíticas —francés, francés e español— por estética e duas semíticas —inglés e árabe– por ensanchar o corsé do mundo. Sartre denunciou que "os poetas e os románticos son os parásitos do Paraíso". Óliver Laxe é un poeta romántico, pero está xogando o patrimonio —monetarios e intelectuais— en materializar os desprezados Ancares nun cine que o mesmo se premia en Cannes que en Chicago. Ás veces o atopo en Lugo levitando como un eremita, ás veces é un pastor rodeado de corazóns perplexos; pero sempre, sen dúbida, recende honestidade

Comentarios