Blog |

O mundo máis alá do visible

Un vello ordenador dormita na miña sala de estar. Aínda non sei que facer con el, en que armario, trasteiro ou casa gardalo por outras tres décadas. Sei que en como en cada rapaz da miña xeración, nel radica boa parte do que eu son.

VISTA A MIÑA SALA, embalado coidadosamente co adictivo plástico de burbullas, atópase un Toshiba HX-10, un magnífico ordenador MSX de impresionante potencia: 64K de memoria RAM. Foi un ovo de pascua introducido na exposición Galicia, un relato no mundo; esta gardaba, como moitos outros traballos meus, un subtexto que permitía unha segunda lectura e interpretación dos obxectos. Atopábase na zona dos agasallos dos emigrantes, que era unha área especular. A través dos presentes que traían doutros países os emigrantes podiamos saber de que se carecía—ou se arelaba— en Galicia. O ordenador figuraba ao final dun percorrido que comezaba con radios, medias ou cámaras, evoluía ata xogos de cubertería en prata, remataba en ‘materas’ feitas con pel de testículos de boi e cuncas coa voda do príncipe Carlos e Diana, nun mundo xa con referentes globais. O meu pai tróuxome o MSX ao redor de 1983 ou 1984 dos Estados Unidos.


GUSTO
O ovo de Pascua expositivo radicaba en explicar(me) a través do obxecto a propia concepción da exposición. Non podemos desbotar nunca o poder dun obxecto. A visión do país e o desenvolvemento de sistemas interactivos tiña moito que ver con este Toshiba HX-10. É moi posible que se eu non tivera un microordenador a unha idade tan temperán, sete anos se cadra, a miña visión do mundo e, sobre todo, do xeito de contalo, fora moi distinta. O MSX ensinoume a escribir en código ao tempo que aprendía a facelo na escrita convencional. A mente imaxinativa dun neno buscouse a vida tamén escribindo castelos imaxinarios en Basic.


OLFACTO
A principios dos 80 a costa galega viviu un fenómeno sen precedentes e aínda inédito: foi a pioneira vía de entrada dos microordenadores nas familias, moito antes que nas cidades e na súa clase media. Os mariñeiros —e primeirizos pais— impregnáranse do espírito da súa época: o progreso e o futuro estaba na informática. Poderiamos escribir unha historia social do mundo a partir das proxeccións de futuro dos pais. Mercaban ordenadores libres de impostos nos portos francos do mundo, e traíanllos de agasallo aos fascinados fillos en Ribeira, na Pobra do Caramiñal, Marín, Cangas, O Grove. Así chegaron a Galicia os Spectrum, Amstrad ou MSX. Agora ben, tampouco se lles podía pedir máis. Ao mercalos sen máis criterio, provocaron unha fenda social insospeitada: os diferentes sistemas eran incompatibles entre si. Para favorecer o intercambio de videoxogos —en cassete, ou en cartucho—, os rapaces comezaron a estruturar as súas amizades en función de sistemas operativos. A pequena e invisible sociedade masculina dos mozos da ribeira galega esgazouse a partir da competencia mundial entre empresas de Xapón, Estados Unidos e Escocia. Amizade e sistema operativo aproximáronse de maneira híbrida e sorprendente. Tamén novas frustracións e exclusións.

Foron a primeira xeración que internalizou o uso dos ordenadores, pioneiros dunha nova relación coa tecnoloxía, o mundo do traballo e a creatividade


TACTO
O certo é que os pais tiñan razón. Había un vínculo entre aquel poderoso, caro e novo xoguete traído de Canarias, Rotterdam ou Corpus Christi, e o futuro dos rapaces. Un día púxenme a facer reconto das profesións actuais de moitos deles. Fiquei sorprendido. Moitos de aqueles nenos orientaran a súa vida cara ámbitos nos que a informática era relevante. Foron a primeira xeración que internalizou o uso dos ordenadores, pioneiros dunha nova relación coa tecnoloxía, o mundo do traballo e a creatividade. E carne de emigración. Eu pertenzo á enésima xeración desterrada, pero se cadra a primeira que mandou para fóra non man de obra para a construción e o servizo doméstico, senón individuos cualificados que encheron, en Madrid e noutros lugares, as emerxentes consultoras, as operadoras de telecomunicacións, as empresas de software. Enviamos para o exterior os pioneiros do mundo contemporáneo. Nenos que xurdiran da visión futurista e luminosa das clases humildes do país.


OÍDO
Lembro que coñecidos persoeiros, cando a principios do 2000 advertiamos disto, de que se nos desfacían os recursos humanos nos pés, que se nos marchaba a xente válida, fuxir do asunto. «Logo retornarán aprendidos con ese coñecemento», despachábanme eles, cunha cegueira que nunca souben se inxenua ou consciente. Aqueles que denunciaban a emigración do XIX e das viñetas de Castelao non eran capaces de ver o que estaba sucedendo diante deles. Pero como era obvio, nunca retornaron. Colleron parella, fixeron fillos, mercaron pisos e ás veces segundas residencias, lonxe do país. E cando volven, nas súas cabezas xa se volven comportar como os emigrantes dos anos 40. Mellor falarmos de churrasco, cocido, mellor falarmos da infancia. Algúns volverán cando se retiren, a investir nos cafés das terrazas diante do mar e en pisos en primeira liña de praia.


INFANCIA
Lembreino estes días, cando lía a última novela gañadora do premio Blanco Amor: Virtudes (e misterios), de Xesús Fraga (Galaxia, 2020). Mal momento para saír, coa pandemia, da que é sen dúbida unha das mellores novelas do ano en Galicia. O texto é unha coidada indagación na identidade persoal a través da xenealoxía familiar da emigración no Reino Unido, especialmente a través das mulleres. Non se pode entender a obra de Fraga —non só esta novela, refírome a toda— sen o repertorio de obxectos, memorias, lecturas e imaxes de Londres. E hai toda unha escala entre as pioneiras viaxes da súa avoa, que de Londres aproveita sobre todo os obxectos e gangas cos que agasallar a familia de Betanzos —aquilo que non se atopa en Galicia—, e a propia nai de Fraga, quen xa lle pide á capital británica non só cartos, ou obxectos, senón coñecemento, palabras e lingua. A emigración londinense da familia de Fraga desembocou nunha literatura singular dentro do noso país. O vello encontro co mundo segue a transformarnos, máis alá do visible. E como en toda grande historia, sempre hai algo de amargor por detrás.

Comentarios