Opinión

A noiva levitadora de Quico Cadaval

Manuel Xosé Neira paroume o outro día pola rúa. Manuel vestía un xersei azul mariño, unha barba acoutada e uns ollos tráxicos de poeta. –Jaureguizar, ti sabes algo que arquitectura? A pregunta confundiume: —Ben, non moito. Son afeccionado.

Quico Cadaval. AEP
photo_camera Quico Cadaval. AEP

E POR QUE escribes sobre Gropius no Táboa Redonda? Ah,non foches ti quen escribiu sobre a Bauhaus! —a cabeza de Manuel corre tanto que lle sobra o tempo para preguntarse e contestarse.

Cando ía explicarlle que fora Ramón Rozas o autor da reportaxe sobre a Bauhaus porque é un experto en arte, o poeta da barba escura xa saltara a outro lugar:

—Gustábame máis o Táboa Redonda cando o diríxía Ánxel Fole. Agora é demasiado elevado.

E marchou. Nada puiden retrucar porque todo o que vin foi a sombra do seu xersei azul.

A vella garda do xornal contaba moitas anécdotas de Fole: a súa orixinalide, o seu caos, a súa delicadeza arisca, o medo que lle fixo compañía en todo o franquismo.

Como país somos quen de ignorar todo canto talento vivo nos habita e de darlle dimensión a altares de mortos

Unha vez estaba Fole na redacción fumando o tramo final dun cigarro. O seus dedos imitaban as cores amarela e marrón escuro dos flans. Agachara sobre un exemplar El Progreso para lelo.

—¡Pero qué locos están! ¡Sí, señor!

—Que foi, don Anxel? —preguntoulle Maloca.

—¿Puede usted crerse que me han propuesto para el premio Nobel?

Neste país no que a realidade e a fantasía son xemelgas, a calidade de Ánxel Fole é respectable. Aínda que transformou a literatura oral en magníficos relatos de medo, o Nobel era un traxe que lle viña grande.

Debe de ser cousa da néboa ou do viño, pero fusionamos lóxica e cariño. Pasounos con Fole e agora pásanos con Chano Piñeiro. Dez colectivos galegos piden o Día das Letras Galegas para o director de Sempre Xonxa —que debe de ser a segunda peza audiovisual máis gastada pola TVG tras Pratos combinados—. Non vin unha nin outra a pesar das reiteradas e cansinas oportunidades nas que mas pasaron por diante dos ollos.

O poñente da proposta de Piñeiro é o seu biógrafo Francisco Rozados. O memorándum que elaborou argumenta que se cumpren 25 anos do seu pasamento e que escribiu seis guions e dous libros. A nosa teima favorita é usar o Día das Letras como unha navalla suíza que serve para prestixiar calquera cousa cunha manifestación escrita. Ben, dedicámosllo un ano a Xocas. Despois diso, aceptamos Chano como animal de compañía.

Eu coñecín unha rapaza que levitaba. Era moza de Quico Cadaval

Como país somos quen de ignorar todo canto talento vivo nos habita e de darlle dimensión a altares de mortos. A última mentira bonita que estamos contándonos trata de Rosalía; non da que enxalza a Los Chunguitos, da padronesa. Tantas veces nos dixeron que Manuel Murguía se ocupou de edificar o mito que acabamos por esquecer a tramoia e crernos a representación. Pásalles os adúlteros do conto Carpe diem de Rubem Fonseca.

O domingo pasado soubemos que Rosalía era cociñeira gloriosa, cantora, amante, esposa, nai, dotada para a bricolaxe, protoindependentista, precursora da cuarta onda feminista, alegre —a pesar de que se desdice na escrita—, partidaria da selección galega, loitadora polos dereitos dos máis pobres e contraria ao aceite de palma. Tan exenta de defectos como todas as venus dende a venus de Willendorf ata a Venus Smith de Los Vengadores. Algúns preferíamos a padronesa cando era humana ou cando renegou do galego. Manías da verosimilitude.

Aínda non temos noticia de que levitase, pero seguro que hai aberta unha liña de investigación ao respecto. Vai resultar mesmo que camiñaba sobre as augas do río Sar. O feito non resulta de todo imposible: o matemático Grigori Perelmán ten calculado a que velocidade debería ter andado Xesús Cristo sobre o mar de Galilea para non afundir.

Cadaval vén de estrear Carpe diem, unha obra baseada nun relato de Rubem Fonseca

Eu coñecín unha rapaza que levitaba. Era moza de Quico Cadaval. Estabamos na sala da casa do meu director teatral favorito, no Milladoiro, cando ela chegou á casa. Quico incorporouse sobre as puntas dos pés para bicala. Pareceume baixiña e alta asemade. Debería medir pouco máis de metro e medio, pero diría que completaba os dous.

A levitación dá unha prestancia que non lle supós ata que a tes diante dos ollos. Botamos un cacho falando coa rapaza, mirando para arriba porque ela non podía sentar. Despois saímos pasear pola arquitectura inane do Milladoiro e Quico faloume de Albert Speer, o arquitecto do nazismo.

—Speer era tan ‘sensible’ que asistía ás representacións de Bertold Brecht e se inspirou na Bauhaus, aínda que despois fixese arquitectura ornamental. Un 'nazi bo'.

Cadaval vén de estrear Carpe diem, unha obra baseada nun relato de Rubem Fonseca, xunto con Producións Teatrais Excéntricas. A peza trata de dous burgueses de clase alta brasileira que están casados, aínda que non entre eles, e se aman entre eles.

—Poden ir a Londres ou a París, pero prefiren ir ao cinema e a un motel —cóntame o director—. Van ao motel para vivir as fantasías roubadas no cinema.

—A trama fundamental, de inspiración francesa, é 'que facemos co noso amor?'.

Leva razón Quico. As relacións clandestinas teñen a saída do armario como única resolución. Iso adoita desembocar nun novo matrimonio. O matrimonio é a primeira causa de divorcio no mundo civilizado. Cadaval di que a súa obra trata sobre "o crime e o adulterio considerados como dúas das belas artes", en cita a Thomas de Quincey. William, o irmán de Thomas non levitaba, pero inventou un aparello para "camiñar polo teito como unha araña".

Algunhas testemuñas aseguran ter visto levitando o escritor suízo Robert Walser

O enxeño que creou debía de ser preferible a levitar. Unha noite clara de verán Quico Cadaval deixou aberta a ventá. A rapaza quedou durmida en pleno éxtase e saíu pola ventá cos ollos fixos na Lúa. Nunca máis se soubo.

Descoñezo se para manterse no medio do aire sen puntos de apoio hai que ler os místicos. Veño de regresar a Os ditosos anos do castigo (Rinoceronte). A autora, Fleur Jaeggy, lembra nese libro os seus anos de internado suízo nunha especie de balneario perverso.

Jaeggy recomenda os textos do Mestre Eckhart (Turinxia; 1230-1328). Consciente da dificultade de comprender ao monxe alemán, aconsella lelos "cos ollos pechados". Eckhart era un sermoneador medieval curiosísimo. Estaba convencido de que no Inferno queiman "os teus recordos, os teus vencellos; pero no para castigarche: liberan a túa alma. De xeito que, se tes medo de morrer e te estás resistindo, verás diaños arrincándoche a vida. Pero se estás en paz, os diaños volveranse anxos que te liberan da terra".

Un proceso de liberación por combustión emocional foi o que padeceu Thomas de Quincey, segundo conta Fleur Jaeggy no seu libro de biografías Vidas conjeturales (Alpha Decay). "De Quincey asiste á desaparición gradual dos seus irmáns, e decide que será lonxevo". Xa adulto, "asiste á morte dos seus fillos con certa indiferenza e afástase definitivamente dos asuntos dos vivos".

Algunhas testemuñas aseguran ter visto levitando o escritor suízo Robert Walser. O seu amigo Carl Seelig escribiu no seu diario sobre un paseo xuntos: "Robert detense a cada pouco a admirar o encanto dun cumio, a solemnidade dunha pousada, o azul do día de Pascua, o prácido aillamento dun anaco da paisaxe ou un claro no bosque, dun verde pardo. Mantén os pés no chan, pero levita".

A novela de Fleur Jaeggy desenvólvese en Appenzell, "nos lugares por onte Robert Walser paseara tantas veces mentres estaba no manicomio". Despois de trinta anos de tolería, mentres daba un paseo xélido, "deixóuse caer nun sepulcro natural, na neve". A autora asegura que hai unhas fotos das pegadas de Walser e do oco antropomorfo que deixou. A morte pesa tanto que un queda ancorado á terra.

Comentarios