Opinión

Os fracasos imperiais

táboa 2

Dende o éxito de Elvira Roca Barea e a emerxencia da extrema dereita en España abondan no mercado editorial os libros que, directa ou indirectamente, lembran as glorias do Imperio Español (léase con énfase). O revisionismo anda á orde do día, aínda que polo medio se atopan pezas valiosas como a recente biografía de Hernán Cortés.

Normalmente estas obras céntranse nos tempos dos Reis Católicos, Carlos V e Felipe II porque ir máis lonxe ten os seus perigos. Primeiro temos Rocroi, o Corpus de Sangue, etc... e xa andando o tempo a crise do 98 e o desastre do reinado de Alfonso XIII. E estas dúas últimas etapas aos historiadores que traen as ideas de grandeza postas da casa xa non lles interesan tanto.

O malo para eles é que precisamente este ano se compre o centenario do que, na práctica, supuxo a fin das arelas imperialistas españolas: o desastre de Annual, efeméride tráxica no marco dunha longuísima guerra no Rif marroquí que ata entón tampouco é que fose moi ben. E houbo xornalistas e historiadores que se preocuparon de contar estoutra historia, non tan gloriosa, pero quizais máis representativa da actualidade española. Digo ‘houbo’ porque Jorge M. Reverte, autor de El vuelo de los buitres (Galaxia Gutenberg), finou xusto coa publicación do libro, que é o seu legado para os lectores.

Axudado por Sonia Ramos e M’hamed Chafih, Reverte repasa en profundidade o episodio máis tráxico do exército español, non só pola cantidade de mortos producida, senón pola incompetencia demostrada por aqueles que tiñan que velar pola seguridade duns homes -decote analfabetos- aos que se enviaba a un escenario de grande complexidade. Os gravísimos erros quedaron axiña desvelados polo Informe Picasso (nada que ver co pintor), un deses documentos que polo que sexa non se estuda nas escolas nin se menciona ao falar da Lexión e as súas glorias.

Os renovados desexos imperiais españois morreron de sede nos blocaos, aquelas construcións nas que vinte homes afogaban no deserto, e en posicións indefendíbeis

Reverte e os seus compañeiros usan a moita documentación existente sobre aqueles tempos (mesmo obras literarias coma o segundo volume de La forja de un rebelde de Arturo Barea, lectura máis ca recomendábel) e innovan ao introducir unha fonda análise do punto de vista do inimigo, non só do seu caudillo Abd el-Krim senón doutros líderes das harkas que chegaron a poñer en risco a pertenza a España da cidade de Melilla.

No centro de todo sitúase o xeneral Manuel Fernández Silvestre, de infausta memoria, que deixou a vida en Annual. Non houbo xeito de salvar a súa reputación entón nin tampouco o hai agora. É o que ocorre cando o casticismo mal entendido —nada de asisados debates unamunianos—, a cega confianza nos cojones dos soldados españois, se mesturan cos intereses económicos e coa influencia de Alfonso XIII. Reverte, iso si, decide deixar á marxe certos rumores sobre a maior implicación do monarca no asunto.

Os renovados desexos imperiais españois morreron de sede nos blocaos, aquelas construcións nas que vinte homes afogaban no deserto, e en posicións indefendíbeis pola falla de auga despois de deixar pasar outras nas que tería sido máis sinxelo resistir. Reverte sabe transmitir, nunha mestura de historia rigorosa e testemuños persoais, o drama daqueles pobres diaños e tamén o particular culto á morte que naceu naquelas circunstancias particulares no exército español e que levaría en boa medida á Guerra Civil, tema preferido do autor noutras obras dunha longa carreira literaria inesperadamente truncada e que nos deixa sen un gran divulgador da Historia, figura moi necesaria nestes tempos.