Opinión

Un libro aditivo

O VÍDEO FÍXOSE viral axiña. Un coche percorre o barrio de Kensington, en Philadelphia, unha das cidades máis importantes dos Estados Unidos, a do Amor Fraterno, na que tiveron lugar algúns dos máis importantes acontecementos da historia norteamericana.

O copiloto –supoñemos– porta unha cámara e varre as beiravías e os currunchos do lugar. A escena é apocalíptica: centos de persoas, ou por mellor dicir, zombis, adoptan as posturas máis inverosímiles namentres agardan a seguinte dose da droga á que son adictos.

Cocaína? Non, o goberno estadounidense loitou con dureza contra os cocaleiros colombianos ou bolivianos. Heroína? Non tal, xa que a chegada dende Irán ou Afganistán diminuíu segundo os datos da Dea. Marihuana? É legal con limitacións en varios estados, sinxela de controlar e conseguir polo tanto. Son opiáceos e ningún país subdesenvolvido asolagou os Estados Unidos con toneladas deles ou coa materia prima para facelos. Foron as farmacéuticas do país as que lanzaron unha praga que está a esnaquizar cidades coma Philly.

Patrick Raden Keefe, xornalista do New Yorker que acadou un grande éxito en España e noutros países co seu No digas nada, unha complexa historia sobre Irlanda do Norte, analiza en El imperio del dolor a orixe destes sucesos e de paso realiza un implacábel retrato da alta sociedade estadounidense, o ultracapitalismo e os males da filantropía. Publica Reservoir Books, nunha tradución que por certo presenta algúns erros –de seguro debidos ás présas– que ben se poderán corrixir nas máis que seguras edicións posteriores.

Ao mellor aditivo non é o adxectivo máis axeitado para un libro coma este... pero varios medios estadounidenses usárono e con toda xustificación.

Ao libro en España non o axuda moito o subtítulo: a historia secreta da dinastía que reinou na industria farmacéutica. Isto das "historias secretas" ten un ton sensacionalista ou conspiranoico que para nada está consonte co rigor da pescuda de Keefe. Tampouco é precisa a parte na que se fala do "reinado", xa que en varias ocasións durante a obra o autor explica certas decisións baseándose precisamente en que Purdue Pharma, a empresa protagonista, nin cotizaba en Bolsa nin era realmente unha grandísima potencia.

Ao mellor aditivo non é o adxectivo máis axeitado para un libro coma este... pero varios medios estadounidenses usárono e con toda xustificación. Keefe non constrúe un aburrido relato empresarial senón unha saga que ten moito de novela do século XIX protagonizada polos Sackler. Fillos de xudeus emigrados dende a Zona de Asentamento, tres irmáns decidiron converterse en médicos. Un deles, Arthur, pensou que era cruel tratar como animais aos enfermos mentais e polo camiño inventou o Valium, o tranquilizante máis vendido da historia.

Coas ganancias do Valium Arthur Sackler e os seus irmáns convertéronse en famosos mecenas da arte –de feito, foron os responsábeis da espectacular conservación do templo exipcio de Dendur, nova estes días porque o seu xemelgo madrileño de Debod cae a cachos–. Cando a primeira xeración pasou, a segunda decidiu usar as agresivas técnicas de venda do Valium coa oxicodona, un potentísimo medicamento contra a dor crónica e que provoca unha adicción máis poderosa cá da heroína.

Aos seguidores das series quizais lles soe un chisco toda esta historia. O doutor House, famoso na década pasada, estaba enganchado a estes calmantes. Namentres desmonta o que fixo a familia Sackler, Keefe deixa espida a oligarquía económica-industrial da superpotencia. A ciencia sen ética, o uso da arte e as doazóns a museos e universidades como cosmético, a manipulación de axencias de sanidade e seguridade... factores que contribuíron a unha peste moderna de moi difícil solución e ao total descrédito da necesaria industria farmacéutica e dos organismos de saúde pública nos Estados Unidos.

Comentarios