HAI UN CHISTE de músicos que di que, se no Paraíso existise rock and roll, debería ter unha banda infernal. Calquera vida é fermosa, delicada e irrepetíbel coma unha folerpa de neve. O desexo e a forza da xuventude lévannos a transitar polo tempo coma se este fose unha estrada infinda. Hai traxectos complicados. Howlin’ Wolf foi probábelmente o personaxe máis singular do blues e do rock —e iso que non era o único aspirante!—. Era negro e medía dous metros. Con 63 anos sufriu un accidente de coche, do que saíu proxectado atravesando o cristal dianteiro. Ergueuse polo seu pé e seguiu dando concertos até o final. Aproveitaba o hospital de cada cidade onde tocaba para recibir tratamentos de diálise. Nunha gravación do ano 65 sae tocando a harmónica nun plató de televisión e saltando diante duns novísimos Stones, literalmente axeonllados aos seus pés. A metáfora é válida e o hostiazo tamén debeu de selo.
Que é o que nos leva a seguir na viaxe? Se cadra a procura dun sentido? Os racionalistas chámanlle sentido e os místicos chámanlle salvación. Nós chamámoslle rock and roll. É posíbel que á tríade ianqui de sexo, drogas e rock and roll, os galegos poidamos contrapoñer pan, viño e postre. A mesma merda é. E a merda procede neste artigo. Non só pola categoría literaria de quen o escribe, senón polo título do libro de que se ocupa: ‘Reacciones psicóticas y mierda de carburador. Prosas reunidas de un crítico legendario: rock a la literatura y literatura al rock’ (Libros del Kultrum) de Lester Bangs. Seiscentas páxinas de viaxe psicótica, musical e literaria dende o epicentro do terremoto musical do século XX. E outras tantas horas de escoita de cancións e discos, dado o abondoso e suculento menú musical ofrecido.
Popularmente ubícase o primeiro movemento tectónico unha noite do ano 56. Un virus atravesa as televisión norteamericanas en forma de ritmos de cadencia africana, estridentes guitarras eléctricas e un rapaz xenial e irrepetíbel movendo as cadeiras ao ritmo do Hound Dog. Elvis Presley é tratado neste libro dentro dos escritos clasificados como impublicábeis. Nesta mesma parte sinálase a primeira gravación de éxito do rock: Rocket 88, do ano 51, de Jackie Breston. Prodúcea o lendario Sam Phillips, o visionario de Sun Records. Nós temos as nosas propias teorías que lle atribúen o fito a Sister Odetta. Mais o tema é outro.
As crónicas de Lester Bangs destilan vida, rebeldía, talento e loucura. Morreu con 33 anos. Antes, botárano da revista Rolling Stone por facer unha crítica negativa de Canned Heat. Despois diso, a lenda forxarase na revista Creem, aínda que tamén escribiu con asiduidade na Penthouse, na Playboy e en The Village Voice. Formou banda musical con Joey Ramone e posteriormente coñecería un grupo punk en Austin, The Delinquents. Pasarán a chamarse Lester Bangs & the Delinquents.
Agroma o rock and roll coma unha utopía democrática no seu mellor sentido: a banda de Joe Strummer busca derrubar a eterna muralla entre público e estrelas.
No libro conviven crónicas narcóticas de concertos e críticas de discos así como textos autobiográficos. Parece seguir a máxima de se hai talento, hai que malgastalo. Hai textos comparativos entre a lírica de Van Morrison e poemas de García Lorca; entrevista de xeito inesquecíbel a un dos seus maiores admirados e admiradores: Lou Reed —a propósito dun disco que non fun quen de escoitar enteiro, Metal Music Machine—; acompaña a The Clash nunha xira británica. Aquí descubrimos unha das excepcións ao arquetipo da estrela do rock —artistas pagados de si mesmos, únicamente ocupados en cegarse co seu propio escintilar, desprovistos de naturalidade e empatía para co resto da xente, ubicados nos estereotipos sexuais, nas actitudes e nas letras… No libro hai abondosos retratos tamén desta especie—. Porén, The Clash aparece aquí como un grupo contestatario e hegeliano —a arte como conciencia das nosas miserias—, rebelde e que fuxe dos tópicos que dominan o punk; hai unha correspondencia entre as letras da súa música e a militancia, e o activismo político. Agroma o rock and roll coma unha utopía democrática no seu mellor sentido: a banda de Joe Strummer busca derrubar a eterna muralla entre público e estrelas. Comparten as súas habitacións cos seguidores, cédenlles os camaríns, fuxen dos machismos. Ao tempo nútrense do reggae, do rap ou da música tropical para avanzar na súa procura musical.
The Clash, xunto os Troggs e os Stooges, Patti Smith, os Beatles, Elvis —con matices–, os Pistols e Van Morrison, son dos poucos que se libran do rigor crítico de Lester Bangs, que non aforra por certo en criticar os seus propios textos e actitudes, engadindo un índice onomástico de case oitocentas entradas. É difícil non chorar da risa na súa análise das letras do blues.
Pero, por riba de todo, dúas cuestións cruzan o libro do comezo ao final. A primeiro é a confrontación como sistema de escrita, a crítica do autoplaxio, da repetición da fórmula do éxito e do esmorecer do lume do rock and roll. A outra, o paso do tempo e a dor de vivir, a intoxicación como espellismo de fuga. Unha radiografía sen contemplacións ao lado máis reaccionario, xenófobo e fascista da sociedade norteamericana. Moitas pasaxes lembran as mellores páxinas dun proscrito coma Bukowski, pero Lester Bangs engade lucidez política, empatía e tolerancia. Culmina mediado o libro nun fermoso alegato pola vida, onde implícitamente se defende o que algúns chaman o Teorema do Rock, que é o da vida e o do amor: un máis un suman tres e aí muda o mundo; o lugar onde aínda é posíbel soñar e emocionarse, alí onde deixar de ser nós e fundírmonos nos outros para mellor nos encontrar.
A historia do rock é unha historia de loucura, unha marabillosa oración pagá de décadas que une as fronteiras da música que axuda a mover as cadeiras, pero que tamén move o pensamento. Unha cultura, tamén da diversión, un compendio de actitudes que acompañan o naufraxio dos nosos soños, pero que nos axudan a perseguilos sen descanso unha e outra vez. Grazas ao rock construímos cidades secretas e imaxinarias, e sabemos dun río de esperanza, dun río de desexo e de amizade que agarda por nós dende que nos bañamos nel por primeira vez. Comeza naquela noite perdida dos teus 18 anos, cando te bicaches onda o lixo coa muller da túa vida, sen saber das dores nin das ledicias, nin da tumba de perder os amigos, cando a luz do amencer te sorprendeu sorrindo e albiscaches promesas na páxina en branco do porvir, lonxe aínda do horizonte de Lorca, agochado nunha canción de Van Morrison: "[…]Y yo me iré muy lejos/ Más allá de esas sierras/ Más allá de los mares/ Cerca de las estrellas/ Para pedirle a Cristo/ Señor que me devuelva/ Mi alma antigua de niño/
Madura de leyendas/ Con el gorro de plumas/ Y el sable de madera[…]".
