CANDO SAÍAMOS de traballar compartiamnos o brillo cálido dunha cervexa. Manuel aínda nin tivera fillos nin os ten. Daquela, os meus non asomaran ao mundo. Os fillos incapacitan para vivir senón é a través deles, pero es feliz con esa comechón. Estabamos, dicía, Manuel e máis eu na barra. Somnolentos, discretos e contentos. Falabamos dos seus Capote e Hemingway. Falabamos dos meus Updike e Bellow. Houbo un día en que el marchou para ser Hemingway. Ou unicamente Capote, nunca o souben. Quixo acelerar os seus días. Eu quedei para intentar ser John Updike ou Saul Bellow. Elixín observar.
O martes cheguei ao semáforo que queda oblicuo co Seminario. Manuel Darriba estaricou o pescozo coma unha garza. Achegueime cos recordos que dei xuntado naqueles dous segundos. Saudámonos. Non podía preguntarlle por Hemingway tras anos sen dialogarmos, polo que me interesei por aspectos administrativos da súa vida: estado civil, domicilio fiscal, actividade como autónomo. Escoiteino como nun durmevela porque me interesaban escasamente, pero vía cordas que poderían tirar do noso pasado común. Darriba evitaba mirarme. Reparei en que agora usa todo o tempo as súas lentes. Despexou a nube da coquetería. Sigue levando o seu peitado aleatorio e roupa mal asentada. Típico das persoas radicalmente intelixentes. Miraba para as luces do semáforo de enfronte. Quitou o móbil mentres me respondía como se enchese o formulario médico dunha aseguradora. Erguía a cabeza cara ao semáforo e baixábaa cara á pantalla. Miraba as luces e o teléfono alternativamente. A min, non.
O semáforo virou a vermello.
—Onde vas, Manuel?
—Á biblioteca.
—Ah! Eu vivo ao lado. Imos xuntos —propuxen.
Tras cruzarmos á outra beira, consultou de novo o móbil como se fose a vez primeira, como se estivesen anunciándolle o resultado negativo dunha proba sanitaria. Farfullou unha frase arredor da palabra présa e cambiou de ritmo ata que o vin diluírse entre a xente inadvertida da rúa.
Somos capaces de poñer data concreta ao día no que deixamos de ser amigos dunha persoa, pero non ao día en que empezamos a selo. A diferenza é a fondura da pegada. Non lembro cando nin onde empecei a ser amigo de Antón Lopo. Tanto ten. Non hai outro que me permita cantarlle por teléfono sen reprocharme a miña disonancia.
A vida é balancearse entre dúas familias. Hai unha familia na que naces e que inscribe o teu nome nos rexistros como se foses un apartamento ou unha vaca. Hai outra familia que vas formando ao longo do tempo con amigos e amores, de xeito inesperado e voluntario.
Uns anos atrás pregunteille a Lopo:
—Cando casas comigo, Antón?
—Que tolo estás, Jaure! —contestou. E escarallouse.
O meu amigo sabe que os materiais da vida son o amor, a risa, a fascinación, a morte e o papeleo; pero tamén que o matrimonio é un arnés, que dá seguridade e require límites. Elaaborrece os límites. É consciente de que hai persoas que enchen o baleiro da soedade e outras que o enfatizan.
—Eu non me sinto so. Síntome libre —díxome o venres pola noite.
—Xa.
Ser soltero y estar ocupado no tiene nada de malo.
Elizabeth Hardwick, a quen veño de ler Noches insomnes (Navona Editorial), admira que «Henry James no se casó. Célebre por el fervor estadístico con el que salía a cenar fuera, tomó su decisión pronto. Ser soltero y estar ocupado no tiene nada de malo. Gente así ha hecho mucho bien». Cita varios exemplos: «Beethoven no se casó y Flaubert tampoco. Voltaire sobrevivió treinta años a su amante y el doctor Samuel Johnson, otros treinta a Elizabeth. Todos pasaron el resto de sus días en una soltería muy llena. Mejor para ellos».
Lopo está convencido de que a familia natural tende ao caos de xeito irreparable: envellece, atristece e acaba por disolverse. Cando unha parella cercana se divorcia sempre lle digo á miña muller:
—Parecían felices.
—Parecían —sentenza ela, que é menos inocente que eu.
O novo libro de Antón Lopo, Extraordinario (Galaxia), trata sobre a familia que nos concede o azar sen deixarnos elixir. A familia do protagonista, Óscar, está en plena entropía. O pai soterrouse baixo o alcool; a nai, baixo a súa beleza extraviada, e o irmán, baixo a ambición carente de sentido e un BMW. A irmá atópase nun noviciado perpetuo sen vivir máis que a través da vida materna. O personaxe principal volve a ese caos afectivo despois de trinta anos de exilio e prodixio. «Eu decido sobre o meu tempo e os meus afectos», delimita.
Óscar asegura que Ana, a irmá, sofre «unha timidez que é unha alfombra que tende por diante como advertencia dunha personalidade recollida. Non lle coñecín noivos. O matrimonio parécelle unha xogada a gañar ou perder e ela intolerante ás perdas».
O matrimonio é un tándem ao que suben dúas persoas. Aínda medio adurmentadas polos efectos secundarios do amor. Pedalean ao mesmo ritmo cara ao un rumbo intuído, pero non razoado.
A irmá está soa, pero non é libre. Decatouse de que a vellez caeu sobre a súa nai como unha xeada. De algún xeito ilóxico, sente que ten a culpa dese proceso natural. Trata de aliviarlle a perplexidade da felicidade agriada. Xa avisa Elizabeth Hardwick que «solo un tonto creería que hacía falta amar a alguien, amar la vida». Ana ignora que respirar é unha necesidade; pero compadecerse, non.
Óscar é sabedor. Trinta anos atrás «cruzara a liña invisible» que o «liberaba dos compromisos familiares, do servizo militar, das rexoubas das veciñas e de mamá. Pero, ao cabo, estaba de novo no centro da placenta», traizándose. Regresa cando a nai ten que operarse da cadeira. Matiza: «Estou aquí para axudar a Ana, non a mamá».
Durante todo ese tempo fixo pola vida grazas a un material «extraordinario» que levaba no baixo embigo.
—Por que puxeches un gigoló como protagonista de ‘Extraordinario’?
—Non é un gigoló, é un home de compañía. Non é o mesmo. A todos nos resulta agradable o sexo, pero máis agradable sentirnos acompañados. Óscar acompaña mulleres que se senten soas. Aprende surf ou vai ao cemiterio en Santos para acompañar. A súa principal virtude é saber escoitar, aínda que non comprenda de que lle están falando.
Telefoneara a Antón ás nove da noite. Aínda non rematara de ler ‘Extraorinario’, pero temín que se me traspapelase a hora prudente de chamar.
—Estame parecendo unha novela sobre a vinganza, Antón. Óscar volve para pedir contas ao núcleo familiar do que foi expulsado. Enfróntase ao egoísmo da nai, aínda que acaba por vencelo a misericordia. Enfróntase á vulgaridade do irmán e contra el non cede. Soamente protexe a Ana porque lle provoca unha mestura de cariño e compaixón. Atópaa desbordada entre o deserto da realidade e o Amazonas das responsabilidades.
—Eu non a vexo como unha vinganza. Non volve para vingarse. Volve porque é o seu deber. Fixo da responsabilidade un modelo de perfección. Faino cun sentido ético. Non obedece, cumpre.
A primeira vez que pedín matrimonio a Lopo todavía me faltaban horas de sol. Nin o considerou. O venres intenteino de novo.
—Antón, cando casamos?
—Ai! Cando chegará ese día! Xa me tarda...
Non deixa de ser a mesma broma tonta e reiterada entre nós, pero o matiz que introduciu desta volta deume a entender que hai unha luz que nunca se apaga.
