VIVÍN NUN PISO franco. A década dos 90 empezaba a cansar de si mesma. Eta tiña sección fixa nos periódicos: cada día representaba o seu auto de ira e mutilación.
Eramos tres naquela vivenda elevada sete andares, na parte na que Lugo unicamente sabe descender. Cid e Andrés militaran en senllas organizacións extremas. Nunca con outra intención que "epatar ao burgués" e facer tábula rasa social. Eu, xa daquela, era presunto vasco. Eramos tres naquela vivenda escura e despistada da cidade; eramos o número e o lugar ideais para que a Garda Civil nos considerase unha célula durminte. Eu, xa daquela, tiña familia na Zona Especial Norte e ben sabía ao que nos arriscabamos. O respecto á integridade tardaría un par de décadas en chegar.
Así que, en tanto que célula, decidimos abandonar aquel lugar de persianas baixadas en canto foi izada a Lúa polo sur da cidade. Baixamos a Lugo porque os meus camaradas tiñan representación anunciada no Clavicémbalo. Era un monólogo teatral un tanto desordeado, bastante exaltado e notoriamente divertido.
Lembro que deambulamos de pub en pub como se nos vixilase a secreta e como se a secreta fose parva e incapaz de detectar cando unha célula adurmentada paga unhas copas nunha barra e busca outra. Lembro a Cid Cabido fumando, sentado nun taburete co corpo agachado e os beizos erguidos; consciente de que as palabras se gastan, como o amor, se son sometidas a un traballo esixente. Lembro a Andrés errando por todo o largo de cada local, fumando co mesmo ánimo expansivo dun conquistador de América, movendo histrionicamente os brazos como se fosen aeroxeradores dislocados pola tormenta. Os seus xestos parecían esvaecer no mesmo momento en que os trazaba. Lembro a Andrés falando e falando como se lle deran unha inxección mortal e quixese dictarnos unha novela. Lembro rirme a peito en canal co seu humor incontible e irredento. Lembro a Andrés, en fin, abrazándonos a cada pouco a Cid e a min sen necesidade dun motivo. Lembro a Andrés acendendo outro cigarro e envolvéndonos cunha das súas apertas dadas dun xeito tan artesanal que daban ganas de adormentar nelas.
Aquela madrugada non fomos discretos ao regresar ao piso franco, pero si acertamos a disolver o talde ao mediodía seguinte. Os meus convidados marcharon despois dun caldo galego que me cociñara unha noiva coa que derivei en matrimonio como consecuencia daquel prato. Aínda hoxe, 25 anos máis tarde, vivimos un amor prestixiado e antigo como o latín.
A organización terrorista durou tan pouco que nin sequera chegamos a acordarlle un nome revolucionario e debedor da selva Lacandona, nin tivemos uns estatutos fotocopiados clandestinamente na máquina dun instituto de ensino medio.
Estabamos certos de que os cans da Guardia Civil xa nos rastrexaban polo edificio
O motivo non foi que evitásemos deixar cheiros para os cans da Garda Civil, que —estabamos certos— xa nos rastrexaban polo edificio, senón que a función da vivenda coas persianas baixadas era dar unha noite de acubillo o meu amigo vigués, Cid, e o seu amigo vigués, Andrés.
Unha mañá, Andrés Vila espertou cunha imaxe fixa na cabeza e recoñeceu aquel anuncio bonito de bombillas luminosas como a morte.
Nestes meses, Xosé Cid Cabido escribiulle a novela que Andrés nos recitara compulsiva e fragmentariamente aquela noite en que nos crimos un comando referencial na Historia da Galiza. Tres pintores (Xerais) está feita do cachiños que Cid foi recollendo dunha vida cerca do home máis divertido e expansivo do mundo. Unha mañá de aí atrás, debeu de ser o martes, Celia Torres —ela tamén é amorable— díxome que Cid Cabido deixou de emigrar de casa en casa da ría de Vigo para regresar ao seu barrio, á Florida, á cidade que nos deslumbra este Nadal, cerca de onde vivira Andrés.
—Hai moitos anos, Cid e Andrés tiveron un accidente de coche. O coche era vello e ían moi despacio, pero saíron da estrada. Todo o que se lle ocorreu dicir a Andrés sobre aquel trauma era que fora "unha sensación moi desagradable".
En Tres pintores hai tamén un coche, un Renault 8, e un Andrés Vila, que se chama O Viñas porque así llo requiriu o guión. O narrador e O Viñas deciden unha noite aleatoria, podería ser a noite dun martes, marchar de viaxe dende Vigo a París. O Viñas é pintor e os pintores aprenden dende meniños que a luz de París vai iluminarlles o talento. Bueno, é mentira; pero loce na Wikipedia. París ten unha luz nublada, pálida e caprichosa que tamén podes atopar en Lugo se miras para arriba e cadra que non chove. E aforras un ril en gasolina.
Volvo ao libro. Dous camaradas soben a un Renault desafiuzado nas Travesas para medir a luz de París. A crónica desa viaxe ten a mesma compoñente de feliz negación do día seguinte, a mesma angustia da fame e a mesma doce ollada da ilusión que as novelas de Henry Miller. A necesidade é unha fábrica de sucesos indignos dos que nos arrepentimos en cada día do resto da nosa conta atrás.
Cid Cabido é o escritor galego máis talentoso. Afirmo isto sen gana de repetilo porque, cando o digo, parezo unha desas estudantes que che ofrecen un taco de melón ou unha loncha de xamón nos supermercados, e son tan desprezadas, as miñas. Cid tamén é o noso autor que mellor pinta o humor, con eses tons entre os fauvismo de Matisse e o expresionismo abstracto de Rothko.
Pero as situacións de cine mudo e o esperando a Godot que trasluce a novela, con armar a obra, palidecen se se poñen ao lado do retrato ao natural que o escritor traza do seu amigo finado.
O contador da historia entra nun bar ao pri meiro da novela. Dá co Viñas "arrimado á barra, co cigarro na boca e o gintónic ao alcance dos seus longos dedos, ou sexa como calquera outra noite en calquera outro bar". O pintor subxace "instalado no seu ‘dolce far niente’ e sen sufrir a máis leve merma de autoestima".
Os dous amigos saíran de Vigo "obviamente sen mapa ningún" e sen un cadelo que lles baile. Collen un autoestopista na saída desa cidade que nunca se apaga. O rapaz, que aspira a chegar a Barcelona, tampouco leva encima cousa de maior valor que tabaco. O resultado é que os tres conviven durante os cinco días da viaxe —en 1984 París estaba nas antípodas de Vigo— nun Renault 8 gastado como un discurso reiterado alimentándose a base de fuagrás, pan roubado e fume de cigarros que marcha como o tempo fugaz de Casablanca.
Dentro do coche, conta Cid Cabido, "como de costume, O Viñas espertaba pola noite arriba e botaba un cigarro, a pesar de saber que xa non podería máis tabaco en moito tempo".
Lendo Tres pintores regresaba a cada pouco a aquela noite na que ameazamos a seguridade da sociedade galega e puxemos en cuestión a solidez territorial de España. No medio e medio dese encoro negro que é a madrugada erguínme para desecar a miña próstata do alcool que ameazaba con rebentala. Vin luz na cociña, ese lugar de encontros a unha hora calquera, e atopei a Andrés. Estaba sentado nun tarabelo de plástico. Cruzara as pernas meticulosamente na súa delgadez. Fumaba o seu cigarro de centinela. Lembro que me dixo algo, lembro que me quixo dicir algo con "aqueles ollos de actor a punto de entrar en escena", pero o meu soño era tan denso que o ignorei. Arrepíntome.
