Opinión

Ir polo pan, volver con lumbago

As victorias acaban esmagadas polo tempo. A saúde remata por desaparecer. A felicidade dura ata que se che dobra o lombo

Torrente Ballester

NON PODEMOS bañarnos dúas veces no mesmo río. Compramos cada día o pan no mesmo sitio, pero nunca do mesmo xeito. O inmutable é que dona Rosario e máis eu compartimos o pan. Ela compra un cacho de molete e eu aprópiome do resto. Eu nunca vin a Dona Rosario nin sei nada sobre ela. Imaxínoa como unha señora de pelo pálido e cardado que xoga á brisca e bebe anís no Círculo. Temos o mesmo gusto para o pan: xeneroso de levadura, pasado polo forno con mesura, delicadamente amargo.

Hai persoas que, de tan visto, paras na rúa como se as coñeceses. O sábado abordei a Andrés Goteira, o director de Doghs, diante da Farmacia Central.
—Ola, Andrés. Son Jaureguizar —presenteime con todo o ánimo.
—Ah, encantado! —sorriu confuso.

Quedei mirando para as súas gafas, que son anchas e escuras como as que usan os astronautas nas probas de gravidade. El miraba para min esperando un maná de palabras que o liberase da incomodidade silenciosa.
—Estou de compras —sinalou a xeito de proposta de conversa.
—Nada, pois sigue. Encantado de coñecerte —e marchei cun andar feliz e xocoso que el non entendeu.

Tamén me fixen íntimo de Gonzalo Torrente Ballester. Hoxe cúmprense 20 anos do pasamento do novelista. A nosa amizade comezou cando asistín a unha conferencia que daba en Santiago. Eran os 90, os seus anos de despedida. Daquela non lle lera máis que Fragmentos del Apocalipsis. Fun á charla porque vin entrar unha morena con ollos de neorrealismo italiano. Sabía que se chamaba Carmen e estudaba tamén Dereito. Ao rematar a conferencia, Carmen ergueu todo o seu esplendor e interesouse:
—Don Gonzalo. Que opina de la obra de Vizcaíno Casas?

O escritor sorriu perversamente. Levantou a cabeza cansadamente e recolocou as gafas de eclipse para localizar a inocente que lle preguntaba.
—Señorita, he venido a hablar de literatura  —mastigou a saliva.

A narrativa de Torrente nunca me soubo. Está ambientada nunha sociedade apagada xa. El procede dun mundo limitado e pretencioso do Ferrol que lle curtou a Franco o acceso á Mariña; eu son un cultivo da primeira democracia e do pop de Radio 3. Don Gonzalo sostiña, con expresión grave que lle engurraba a fronte, que o dictador provocara a Guerra Civil para poder entrar vestido de almirante na cidade queo humillara. O novelista ferrolán éme unha persoa cercana porque Lois Caeiro me ten falado del. Foron amigos durante a cordilleira central das súas vidas: trinta anos.

Dona Rosario leva dende o luns sen recoller o seu cacho do noso pan. Empecei a preocuparme. Como lle collín cariño, hei de subir ao hospital para saber se a ingresaron. Quero render honra ao seu gusto culinario.

A vida ten mala memoria. Torrente Ballester é un autor nada frecuentado. Cela botou un pulso brutal polo Nobel para ser ignorado.

Hai veces en que a felicidade se dobra pola metade. Pasoume o mércores. Agacheime para meter unha taza no lavavaixelas e xa non volvín ao meu ser. Como vivo cerca do ambulatorio saín ao encontro dun médico de urxencias. No camiño atopei a Paco Martín.
—Que foi, Jaure? Camiñas inclinado coma un pato coxo.
—Estou recuperando o espírito de Fraga.

Paco Martín é o home a quen mellor senta unha gorra. Sempre ten unha anécdota vixilante. Contoume que hai anos debía ir a Caminha dar unha charla. Amencera castigado por un lumbago, pero termou do compromiso de dar a conferencia. Ao chegar a Caminha, aparcou a medio cento de metros da biblioteca. Intentou baixar do coche. A gravidade tiraba polo seu corpo con fereza. A parte baixa das costas ardían a lume bravo, coma a cociña do Inferno. Logo se achegou un municipal. Chamou pola alcadesa, que rapidamente dispuxo unha cadeira de rodas para o honroso escritor. Os curiosos que volvían do mercado ou cambiaban de bar reuníronse ao seu redor. Era a novidade semanal. O policía non tardou en organizar aquela entropía veciñal. Abriron un corredor polo que avanzaron, en comitiva, a señora alcaldesa e o señor escritor —impulsado polo municipal— entre encendidos aplausos e vítores dedicados ao valente.
—Faltou a banda municipal —lamentaba Paco, tan distante da cerimonia que a despacha con retranca.

Hai veces en que a felicidade se dobra pola metade. Pasoume o mércores. Agacheime para meter unha taza no lavavaixelas e xa non volvín ao meu ser

O noso sistema de saúde é menos ceremonioso, máis cercano. Cando asomei pola consulta, atopei un señor de pelo desperdiciado polos anos. O médico tiña unhas mans presididas por un anel cun cristal de cor vermella perdición. O seu nariz era severo.
—Señor Jaureguizar, cal é o motivo para que veña a Urxencias?

Eu sabía a orixe da causa: unha dor de lombo; pero ignoraba o diagnóstico. Por iso me presentara no centro de saúde. O doutor preguntárame con tal esixencia dun motivo gordo e dramático que lle dixen:
—Veñen de chantarme unha navalla de sete estalos nas costas.

Pausadamente, mirou o meu historial médico —breve e livián— no ordenador e valorou:
—Ben, quite a camiseta e déitese na padiola. Imos ver esa ferida de arma branca.

Como soamente pretendía captar a súa atención, confeseille o motivo verdadeiro da consulta: doíame o lombo como a un crucificado. Recetoume unhas pílulas de Valium. Nunca o tomara, pero Lou Reed tenme cantado sobre ese fármaco cando camiñabamos pola beira salvaxe: "Jackie vén de saír a todo filispín,/ creu por un día que era James Dean./ Daquela imaxino que debía estrelarse,/ o Valium teríalle axudado na catarse".

Tras volver á casa, decidín ser un escritor dopado por ver se tiña soños marabillosos como os de Houellebecq. O autor francés deitase neste tempo ás catro de tarde cunha novela brutal, un somnífero doce e unha botella de rico burdeos. O Valium foime fantasticamente. Soñei que entraba na consulta do médico co anel brillante. O doutor erguíase, osuno e altísimo, para darme un abrazo acolledor que me aliviaba a dor de puñal no lombo. A viaxe foi estupenda, pero acordei coa sequidade de todo o Atacama na boca.

O meu móbil é tan sofisticado que abro o ollo esquerdo e vexo unha columna de Twitter correr a uns centímetros do meu nariz. Lin a  un home que se fai chamar Perroloco. Ten gafas e unhas entradas no pelo coa mesma forma que as de Risto Meijide. Tuiteaba un artigo de Xosé Luís Axeitos no Sermos. Axeitos foi o fontaneiro da Academia Galega durante varios reinados, nomeadamente baixo o de Ferrín o Breve. Hai quen o culpa de situar o poeta ao pé do cadarso para o rexicidio, que cometeu un xornal conservador de Madrid.

Axeitos acusa a RAG de ser unha editora de "dicionarios de efemérides", que eu non o vou negar; pero dicir que o actual presidente, Víctor Freixanes, é un nugallán paréceme inxusto. Sempre se caracterizou por ser activo ata ese punto en que ser activo entra en bucle. Pero, insisto, atacalo pola implicación é inxusto. Coa RAG empeza a pasar como con Torrente Ballester e con Camilo José Cela, que sabemos que é un pecio afundido na Foxa Atlántica.

Unhas horas máis tarde, por volta do mediodía, telefoneime con Moisés Barcia, o editor de Rinoceronte. Estiven loubando a súa colección Vétera, na que traduce obras de todo o mundo anteriores ao século XIX.
—E iso interesa a alguén, Moisés?
—Terías que vir a unha presentación e comprobalo.
—Non podo. Estou doente, pero non podías meter os da RAG en Vétera? Meus probes!

O pasado non sempre é pasado. Rinoceronte ten en marcha unha colección de literatura finlandesa á atención de Tomás Ahola e a súa nai, Tuula.
—Tomás vive nas Canarias, non si? —pregunto.
—Si, ten unha banda de glam rock.

Comentarios