OS LIBROS de Ciencias Sociais e Historia cos que eu aprendín sostiñan, case que orgullosamente, que España fora neutral nas dúas guerras mundiais. En certo modo era un xeito de se xustificar, como dicir "a nosa historia pode ser lamentábel pero polo menos non estivemos no remuíño de violencia do século XX". As dúas últimas décadas de historiografía derribaron tal mito. España foi neutral na Grande Guerra e participou na Segunda Guerra Mundial en apoio do bando do Eixo, a pesares de non chegar a declarar formalmente a guerra aos Aliados.
Trátase dun dos episodios máis vergoñentos da historia de España, senón o máis sinistro. Nin Roca Barea e Muñoz Machado cos seus esforzos poden agochar o terríbel que resulta o feito de que as tropas franquistas, que pasaban por representar as verdadeiras esencias de España, se unisen aos exércitos que pretendían, entre outros crimes, arrincar a raíz do xudaísmo de Europa para sempre.
Para o real esclarecemento do ocorrido son fundamentais os testemuños de primeira man, até o de agora escasos e moi parciais. Por iso ten grande importancia a edición das memorias do ruso Vladimir Kovalevski, Un ruso blanco en la División Azul, realizada por Xosé Manuel Núñez Seixas —estelar hai uns meses na súa historia da España actual— e Oleg Beyda, profesor da afastada Universidade de Canberra, en Australia.
A obra, publicada por Galaxia Gutenberg, vén precedida dun imprescindíbel estudo previo no que se responden as súas preguntas fundamentais que un pode facer ao coller o libro na man: Que pintaba un ruso combatendo rodeado de falanxistas? e Como puidemos pasar décadas sen coñecer tal documento?. En canto ao primeiro, os autores describen exhaustivamente a diáspora dos derrotados na Guerra Civil que azoutou Rusia entre 1918 e 1922 e lembran o carácter conservador da oposición aos bolxeviques; en canto ao segundo, relatan como se descubriu o texto en 2016 na Universidade de Stanford, entre os fondos legados ao prestixioso college por unha editorial rusa no exilio que non quixera ou puidera publicalos.
A importancia das memorias de Kovalevski é transcendental. Nun texto que nin chega ás duascentas páxinas atopamos unha dura descrición do recrutamento, a viaxe e o comportamento dos soldados nacionais en terras de Rusia. A pesares de que o autor está lonxe de ser obxectivo —en moitas ocasións semella amosar máis odio polos españois ca por alemáns ou polo inimigo comunista, xa que este non deixa de representar o indelébel espírito da nación rusa—, se só tomamos aquilo que podemos dar por certo abonda para confirmar o xa sabido: a triste actuación das tropas franquistas en axuda dos nazis.
O da axuda é un falar. A División Azul, dirixida polo fachendoso Muñoz Grandes, mantense durante todo o relato lonxe da acción real e mesmo cando trata de cazar partisanos atopa serias dificultades pola falla de equipamento e tácticas axeitadas. Describe con ironía o soldado ruso a incapacidade dos españois para tirar proveito dos seus servizos —a falla de saber ruso ou alemán— e un comportamento que mestura os abusos contra a poboación e unha picaresca literaria, esaxerada sen dúbida pero non carente de base real.
Estamos en plena época de revisionismo sobre os pecados históricos da nación española. E non para recoñecer os erros cometidos, como demandaba sen ningún balbordo o presidente mexicano López Obrador, senón para xustificalos e lembrar a grandeza das achegas hispanas á civilización, na mellor liña do pensamento conservador dun Maeztu ou un Donoso Cortés. Por sorte, o toro máis serio da historiografía española, representado polo profesor Núñez Seixas, traballa para que falen os documentos e non a propaganda.
