LEVABA EU un par de semanas loitando contra un par de libros do historiador británico John Julius Norwich —máis por falla de tempo do lector ca por falla de talento do autor— e de súpeto, hai uns días, atopeime que a parca se interpuxera entre nós e que o que ían ser un par de pezas sobre o papado e Venecia —esta chegará nunhas semanas, non se apuren— íanse converter nun obituario improvisado, un eloxio a unha historia ambiciosa e de tons narrativos que cada vez atopamos menos no mundo da especialización académica.
Imos comezar polo principio: Los papas. Una historia chama a atención en calquera libraría. É un libro editado con agarimo, cunhas tapas de cor morada imperdíbeis e un papel branco nuclear. Publica Reino de Redonda, ou o que é o mesmo, o selo que posúe Javier Marías, que pasa por ser o mellor novelista español das últimas décadas. Como serán os outros e como estará o sistema literario español. Agora ben: como editor hai que gabarlle o bo gusto en forma e fondo.
Con só ler o título da obra xa podemos ver que non imos necesitar grandes chaves de interpretación. O papado é unha institución que para calquera afeccionado á historia ofrece un atractivo innegábel: creouse —supostamente— en Galilea no século I e sobrevive ata arestora. Non hai un só poder terreal que poda compararse con el nin de preto: o Imperio Romano caeu en 1453, a relixión musulmá creouse sete séculos despois, a meirande parte de casas nobres data como pouco da Idade Media... Divino non será, pero resistente si.
Precísase enorme capacidade de síntese para condensar unha Idade Media que incluíu o desenterramento dun Papa para xulgar o cadáver
Percorrer un camiño tan longo esixe a calquera autor unha enorme erudición e por iso tal tarefa só podía afrontala alguén coma Norwich. Para comezar precísase capacidade de análise e interpretación dos textos antigos, aqueles que falan dunha institución aínda sen formar de todo; para seguir, coñecementos de teoloxía que permitan seguir as complexas discusións filosóficas de Nicea e Calcedonia; a continuación, unha enorme capacidade de síntese para condensar o que foi unha Idade Media que incluíu ata o desenterramento dun Papa para xulgar o cadáver —así estaba o panorama—; para rematar, un pulso que manteña as complexas relacións entre Italia e o Vaticano durante o século XIX e distancia crítica para avaliar asuntos aínda polémicos como a estraña morte de Luciani, Xoán Paulo I.
E por se todo isto non fose abondo, precísase boa pluma e aquí é onde sae o mellor do autor. Progresos rápidos ou demorados, explicacións sempre claras e xustas, un toque de ironía ou distancia sarcástica cando é preciso... Norwich, como ben aclara no limiar o seu xenro e tamén famoso historiador Antony Beevor, pertencía a esa raza en extinción de historiadores capaces de transmitir a paixón dos acontecementos relatados sen ceder un ápice á rigorosidade histórica.
Por iso a lectura resulta extremadamente entretida e o libro mesmo soporta tanto unha lectura liñal, que siga o fío cronolóxico dos sucesos, como unha a chimpos: de Aviñón a Peñíscola, da Polonia de Wojtyla ao illamento daquel Pío Nono que ía ser o Papa do progreso e rematou por levar á Igrexa ao seu afastamento definitivo da sociedade contemporánea, da dignidade de Bieito XV á indignidade de Pío XII fronte o franquismo e o nazismo. Norwich deixou o seu relato co Papa Ratzinger e non tivo ocasión de xulgar a súa histórica abdicación e a histórica —polo menos xeograficamente— elección de Bergoglio. Mais a súa digna tarefa de seguro atopara continuadores, como corresponde a un mestre da historia na ponte entre o XX e o XXI.
