Opinión

En carne viva

Karl Ove Knausgård (Oslo, Noruega; 1968) é o autor de Mi lucha (Anagrama): unha obra de 4.000 páxinas diso que Serge Doubrovsky deu en chamar nos anos 60 autoficción. Divídese en seis libros e en xuño vén de publicarse Fin (1.024 páxinas), volume que pecha a historia
Karl Ove Knausgard
photo_camera Karl Ove Knausgard

TRÁTASE DUN dos libros máis polémicos dos últimos anos na literatura mundial: ao tratamento da figura de seu pai devemos engadir a natureza confesional e autobiográfica e o uso dos nomes e apelidos verdadeiros das persoas que nel aparecen. Tamén as circunstancias arredor da morte paterma. Ademais do título orixinal (Min kamp), coincidente co de Hitler (Mein kampf), os procesos xudiciais que acompañaron a aparición da obra —Gunnar, tío do autor, denunciouno repetidamente e foron constantes as súas críticas en prensa— ou o éxito acadado case de inmediato no ámbito planetario, envolveron na controversia permanente a figura de Knausgård até hoxe.

Con Karl Ove non hai consenso posíbel. Os veredictos máis entusiastas sinalan xa o seu libro coma un dos máis importantes do século. E non dubidan en comparalo coa obra magna de Marcel Proust, Na busca do tempo perdido, situando a Knausgård coma un dos escritores máis importantes que teña dado nunca Noruega —comparte nacionalidade con Ibsen ou Knut Hamsun, unha das súas maiores influenzas—. Pola contra, as voces detractoras falan dun autor sobrevalorado, critican o seu exceso ou a desmesura no xeito de abordar o material do libro —Muñoz Molina acusouno de snobismo, de ter "insistencia de administrativo"—. Tamén se lle atribúe a repercusión aos pobres hábitos lectores da sociedade actual, á falta de imaxinación e até ao aspecto do escritor —atractivo, alto e delgado, de ollos azuis, mirada tensa, aspecto desaliñado e pose de actor—, que serviría de perfecto reclamo publicitario e viría explicar en parte o seu enorme éxito.

La muerte del padre (2012), primeira entrega de Mi lucha, foi un acontecemento en Noruega. Un exemplo: moitas empresas prohibiron aos traballadores a súa lectura en horario laboral. Knausgård enfronta nela a relación problemática e contraditoria co pai, quen o maltrataba e que orixinou o medo e a angustia que presiden todo o texto e a evocación da infancia. Tamén os terríbeis días posteriores á súa morte, onde o autor detalla a súa chegada na compaña do irmán á casa da avoa, inducida polo pai ao alcoholismo nos días finais deste. Na segunda parte, Un hombre enamorado (2014), relata o divorcio da primeira muller, Tonje, e o traslado a Suecia coa segunda muller, a poeta Linda Boström, canda os seus tres fillos. Alí fórxase a amizade con outro escritor, Geir Angell —quen se converterá no seu mellor amigo, sendo o responsábel do título da saga, Mi lucha—.

Veunos gana hai anos de ler as 4.000 páxinas que conteñen os seis libros. Cadaquén poderá sacar as súas conclusións. Parece facerse boa a sentenza de Pascal: «O último que un establece ao escribir un libro é o que debería expoñer primeiro». E así e todo o que reloce de fondo é sempre unha atraínte imperfección da realidade, a través dun escrutinio minucioso do detalle: as persoas, as cousas, as situacións. A estrutura non se atén tampouco a parámetros canónicos e artéllase nun xogo de espellos onde o autor se desliza con habilidade no arco do tempo.

La isla de la infancia (2016), terceira entrega de Mi lucha, evoca precisamente a súa infancia, a escola e o instituto, as amizades, a iniciación e o desexo, a natureza. Karl Ove profunda nos libros, a música ou o cine; sempre baixo o xugo do pai. Será en súa nai onde encontre o elemento de reconciliación co mundo, o faro para o tránsito á adolescencia. Isto convive á súa vez coa exposición de todo tipo de ideas, reflexións e pasaxes de forte natureza emocional. A lucidez na observación existencial é traducida en palabras, mesturándose con outras de certa densidade intelectual. A combinación resulta bastante libre e irregular, e conviven nela o trepidante co aparentemente anódino. A lectura da súa escrita reborda, en todo caso, culturalismo e unha ampla bagaxe literaria.

A infancia de Karl Ove transcorreu entre a illa de Tromoia e as cidades de Arendal e Kristiansand, no suroeste de Noruega. Posteriormente estudou Arte e Literatura na Universidade de Bergen, publicando con 30 anos a primeira novela, Fóra do mundo (1998), Premio da Crítica Norueguesa, sendo a primeira vez que recaía nun autor novel. A segunda novela, Tempo para todo (2004) foi galardoada co prestixioso Premio Literario Internacional Impac de Dublín. Da obra falou todo tipo de marabillas The New York Review of Books. Valeulle tamén a candidatura para o Premio do Consello Nórdico de Literatura.

Parece que con Mi lucha, Knausgård rompeu sobre todo, un tabú: a importancia de preservar a privacidade e o nome. O respecto á ficción. Pero, que hai nun nome? É a pregunta que Joyce se fai na parte novena do Ulises. Unha das necesidades máis importantes das persoas na sociedade actual, aparte das materiais, é ser visto. O contrario é ser ninguén. O peor castigo da antiga cultura nórdica era ser un proscrito. Non poder estar onda os demais. Na sociedade da información de hoxe as persoas somos vistas por todo o mundo malia que non nos ve ninguén. E isto xera desexos imposíbeis: ser visto por todos está ao alcance duns poucos, eles non só amosan o que os distingue senón todo o demais. Entón xa non son só obxecto de desexo e admiración: é posíbel identificarse con eles. A fenda entre a vida privada normal e a vida pública anúlase: son coma nós. E neste xeito de mirar hai un algo de ser mirado. Isto leva a engadir todo tipo de connotacións e fantasías aos nosos nomes na realidade virtual. Os perfís do Facebook rodean os nosos nomes dun ton moi concreto, un ambiente. Así o nome énchese dunha significación que transcende a identificación, ao xeito das grandes marcas ou as celebridades. Isto inflúe sutilmente na nosa propia identidade cara a posibilidade doutra mirada, un todo que eslúe o demais. Esta ficción da realidade invádeo todo e a todas horas a través das redes sociais. E nesta interpretación é na que se inscribe o que Karl Ove executa en Mi lucha. No convencemento de que a tarefa do novelista xa non pode ser máis a da ficción. Talvez non tanto por individualismo coma pola brillantez na interpretación do contexto. E ousadía, convicción e talento á hora de facelo. Entón: que a realidade o invada todo.

Para a aparición da cuarta parte, Bailando na escuridade (2016), Knausgård xa comezara a pagar había uns anos o custo do atrevemento: inimizades, denuncias, un novo divorcio, xuízos públicos, versións da súa vida por parte das persoas implicadas... Pero nesta parte da obra, o escritor trata a vertixe da adolescencia e a intoxicación etílica, a tensión sexual. Quere ser escritor pero aínda non sabe como. Téntao ao xeito dos románticos, illado de todo e de todos. Pero non é quen de escribir nada. Adquire condutas violentas, esquece noites enteiras, mesmo teme ter cometido delitos en estado de embriaguez. Todo é confuso. A trivialidade convive con alusións á alta literatura. O libro péchase con Knausgård fodendo nunha tenda de campaña con medio corpo fóra, desbordante de optimismo, no que parece o libro máis trepidante de toda a serie xunto co primeiro.

Tiene que llover (2017), quinta parte, aborda o seu periplo na Academia de Escritura de Bergen e afonda na relación coa que sería a súa primeira muller. Non aforra en retratos desagradábeis sobre el mesmo no pasado, malia que para entón —hai dous anos—, na realidade non escrita, segue a xirar por todo o mundo. Comparece tamén como comisario de arte nunha retrospectiva sobre Edvard Munch en Oslo e adapta a súa primeira novela ao cine. Hoxe en día Knausgård vive en Londres, escribe tres páxinas por día e é pai dunha nena duns poucos meses coa súa terceira muller. Mi lucha pechouse este ano con Fin (2019), o máis extenso dos seis libros, pero posibelmente un dos máis interesantes.

Aquí abórdanse os enigmas pendentes sobre a figura do pai. Tamén se interna na análise exhaustiva de grandes títulos da literatura universal (Ulises de Joyce, Fame de Hamsun, A odisea, Hamlet) ou un estudo comparativo da biografía de Hitler, por citar algúns temas. El mesmo afirma que namentres a vida ten normas, a literatura non; que hai unha vulnerabilidade que permite desmantelalo todo. E que nese senso a literatura é a oposición ao fascismo e a calquera sistema. Un non sistema, un espazo de liberdade onde todo é posíbel.

En todo caso hai nesta obra de Knausgård un sentido de poesía do abandono, do que xurda; pero a tumba aberta. E non sempre xorde, eppur... si muove. E malia todo móvese, o libro serve ao propósito do autor coma un mecano literario. Quen le pode entrever unha vontade de transgresión. Existe unha ansia de aventura e de liberdadePara quen se interne na lectura e chegue ao último volume, encontrará mediado o libro unha viaxe escura ao epicentro da novela, que talvez é o centro de toda literatura. O concepto, entón. Un sitio máis ben inhóspito e fronteirizo que podemos intuír algunhas veces, cheo por momentos de silencio, un misterio estraño, case fóra da linguaxe. Alí onde xa case non chegan as palabras, pero que por algún motivo non cesamos de buscar. Unha e outra vez. Alí onde pertencemos.

FIN (MI LUCHA 6)
Karl Ove Knausgård
Editorial: Anagrama
Páxinas: 1.024
Prezo: 29,90 €
Mi lucha, de Karl Ove Knausgård, alcanza el Fin, y lo hace llevándonos hasta el principio: Knausgård, enfrentado a un callejón sin salida literario y un punto muerto existencial, acaba de volcar sus ansiedades y exponer a sus allegados en La muerte del padre, y se dispone a publicarla. Se hace fotos para el lanzamiento, se prepara para las primeras entrevistas promocionales, da, nervioso, a leer el manuscrito y recibe respuestas mayormente conformes. Y, de pronto, su tío Gunnar lo acusa de haber escrito un libro lleno de mentiras bajo el influjo adoctrinador de su madre y anuncia medidas legales si llega a ver la luz. Fin (Mi lucha 6) Karl Ove Knausgård E

Comentarios