Opinión

Os ventos da Rosetta

Nota: Este artigo foi redactado seguindo as 'Estratexias oblicuas' de Brian Eno; saquei unha das súas tarxetas e lin o seguinte axioma: Distorsiona o tempo

Rosetta Rubin

 A TRISTEZA —o blues— é unha pregaria sen nome. Moitas veces vén dada por unha distorsión da realidade. Unha realidade triste que só nós vemos porque temos unha imaxe distorsionada da mesma; ben por falta de sono, por problemas de todo tipo ou por algún tipo de intoxicación depresora do noso sistema nervioso central. Noutras, a realidade xa é ben triste abondo. Malia que sempre hai entusiastas da distorsión, prestos a deformala inda máis. Viva El-Rei! Tristeza e distorsión.

En 1915 James Agee escribiu Una muerte en la familia. Nese mesmo ano nace nun campo de algodón no medio de ningures (Cotton Camp, Arkansas) Rosetta Rubin. Esta cantante e música negra ben podería ocupar algunha das páxinas da outra xoia do escritor estadounidense, Elogiemos ahora a hombres famosos. Mais inda que tamén coñecía a miseria, non era de Alabama. Os pais de Rosetta eran labregos e o canto das tristezas repartíase entre os campos e as igrexas. Con seis anos acompaña a súa nai polo circuíto das congregacións pentecostais cantando e tocando a guitarra: o berro, o himno e o baile arrebatado do gospel. Chamada e resposta. Palmas e coros. E as miradas hipnotizadas co xeito de tocar da meniña. Corren os anos 20 e emigra a Chicago. Coma deixar a alegre Meira on my mind e ir estudar a Compostela. Ao tempo, nos espectáculos de vodevil, nas carpas do verán e nos teatros do inverno triunfan as grandes cantantes do blues clásico: Bessie Smith, Sippie Wallace ,Gertrude Ma Rainey, Ida Cox, Alberta Hunter,… Coa crise do 29 serán esquecidas nas marxes da historia, pero nese momento as súas letras fan agromar Unha Conciencia: unha muller é combativa, e a outra é apaixoada, unha quere tomar un tren e romper coa súa vida, estoutra matará o primeiro que se lle cruce no camiño, farta xa dos abusos laborais, alí fálase dun amor lésbico, aquí da inxustiza racial…

Na tristeza acontecen tamén visións fermosas. A paisaxe núbrase distorsionada. E dese fresco de bágoas que case non che deixan ver, agroman en ocasións estampas de impecábel factura impresionista. Se non fose por esa tristeza que te apreixou, mesmo gozarías do que ves! Hai algún consolo nesta ledicia blue… Serán Angela Davis e outras activistas e pensadoras quen reivindiquen décadas despois o papel destas pioneiras; Nina Simone ou Lauryn Hill collerán o seu relevo tamén na música. E Rosetta comeza a despuntar. Polo día, os seus gospel enchen de ledicia e soul os devotos das igrexas; pola noite, na area do desexo dos night clubs, incendian as paixóns e propician o baile frenético. A linguaxe dos corpos. O blues primitivo continúa evolucionando ao tempo que a carreira da Rosetta. Sucédense as aparicións na televisión canda bandas de swing, e nos corenta chegan as jam sessions con Duke Ellington ou Cab Calloway. Casa no 34 cun pastor, Thomas Tharpe. A cousa non funciona pero colle del o apelido e fixa o seu nome artístico: Sister Rosetta Tharpe. Xa é unha celebridade.

Sister Rosetta grava un dos primeiros hits que prefiguran acaso o rock and roll. Títulase 'Strange things hapenning every day'

O éxodo da poboación negra ás grandes cidades cadra co acceso masivo aos electrodomésticos das novas xeracións brancas. Quedaba lonxe o tempo actual, o do dataísmo, en palabras do filósofo coreano Byung Chul Han. Hoxe estamos saturadas de ferralla tecnolóxica que limita, en parte, o noso achegamento á realidade. Na Gran Farsa a tecnoloxía non ule, non ten tacto. Achegámonos ao mundo a través dun algoritmo que decide por nós… Parece inaugurada unha cultura autodestrutiva, coma unha cultura da incultura. As actividades esenciais do cerebro pasan por outra cousa; talvez producir linguaxes, imaxes e sons que condensen a experiencia histórica. Así que contra a tristeza conectamos o amplificador, para distorsionármola. Poucas sensacións se igualan a suar coa vibración da guitarra eléctrica e os graves batendo no teu peito. Conservamos intacta a nobre aspiración de contactar coa nosa heroína do rock and roll a través da escuridade gutural da rede eléctrica. A falta de ideas, cantemos That’s All.

Anos corenta. Estase a cocer a electrificación da música popular no século das cancións. No corenta e cinco, Sister Rosetta grava un dos primeiros hits que prefiguran acaso o rock and roll. Títulase Strange things hapenning every day. Pouco despois comezará a desfilar cunha guitarra eléctrica Stella. Atribúeselle a Chuck Berry a categoría de inventor do invento, mais no 44 e 45, o de Saint Louis está en réxime de pensión completa no cárcere. É aí cando a nosa protagonista adoza xa o seu canto salvaxe con riffs que destacan polos bends de dúas cordas, trazo característico que logo asociaremos ás músicas de Chuck Berry.

No 51, Sister Rosetta Tharpe casa de novo. A cerimonia é multitudinaria, talvez abonde un dato: Acoden 25.000 persoas ao Griffith Stadium de Washington. Pagan entrada por ver o casamento e escoitala cantar. Veñen os anos dourados desta artista, coma nos primeiros cadros de Monet, dominados polas cores luminosas: azul cobalto, toda a gama dos verdes, e as fermosas paisaxes poboadas de mulleres paseando á beira dos ríos… Está por chegar a culminación da canción popular eléctrica, fóra do canon cultural e do prestixio social, directamente dende o lixo e a dor. O tren que pasa. Nos 60 xirará por Europa canda Muddy Waters e outros. A esta época pertence un espectacular vídeo onde Sister Rosetta aparece en Manchester con abrigo da misa, zapatos de tacón e tocando a guitarra eléctrica en directo na plataforma dunha estación abandonada de tren. Didn’t it rain.

Alguén dixo que sen dor non hai blues. No 60, a Irmá Rosetta sofre un infarto e no 73 ampútanlle unha perna como consecuencia da diabetes. A luz apágase, coma na cegueira do mesmo Monet. Os cadros derradeiros do francés mudan confusos e adquiren unha tintura escura e distorsionada. Monet estaba a pintar as formas da cegueira, talvez a cegueira deste noso tempo tamén. Son xenialidades onde predominan as enormes manchas que presiden as teas en laranxa escuro, marróns e negros. Monstros agoniantes na escuridade. A expresión última da distorsión. 

Sister Rosetta Tharpe morreu o 9 de outubro de 1973. Tiña 58 anos. Enterrárona nunha tumba sen nome en Philadelphia. Bob Dylan, admirador confeso desta raíña do rock and roll, interpretou ‘Rumble’ no funeral de Link Wray, un himno da distorsión. Unha parábola da vida desta muller xenial. Mais xa o dicía Manuel Antonio:
[…] e os ventos da Rosetta orientáronse ao esquezo […]

Comentarios