Opinión

Pintores de portas

O irlandés é o título da agardada e última película de mafia de Scorsese. Estrearase nunhas poucas salas o venres e a finais de mes en Netflix. Puidese ser a derradeira onde volvan coincidir no reparto Al Pacino, Robert de Niro e Joe Pesci. Fundamentalmente, conta a historia de Jimmy Hoffa (Al Pacino), Russell Bufalino (Joe Pesci) e Frank O Irlandés Sheeran (Robert de Niro), tres dos mafiosos máis coñecidos do século XX
Robert de Niro. EP
photo_camera Robert de Niro. EP

A  EXPECTACIÓN está ben fundamentada: din que Pesci, que rexeitou máis de trinta veces a oferta de Scorsese antes de aceptar, está sublime. Dise que Scorsese amosa de novo nesta cinta a súa mestría no xénero. Fálase dunha obra mestra que integra o western de John Ford, entre outras.

A primeira conversa que O irlandés tivo con Jimmy Hoffa é ilustrativa. Cóntaa o propio Sheeran nunha biografía autorizada que lle serve de base ao guión:
—Dixéronme que pintas casas —dille Hoffa ao Irlandés, referíndose ao sangue que mancha as paredes logo de dispararlle a alguén.
—E tamén fago algún traballo de carpintaría —respóndelle Sheeran, aludindo á madeira dos ataúdes, suxerindo que tamén podía facer desaparecer os corpos.

Eu compartín teito cun compañeiro que pintaba casas, o Toni da Monxa. Pero el pintábaas no sentido literal, estritamente, só pintura e pincel. Deixara o seu traballo como pintor nas obras para se dedicar profesionalmente ao fútbol sala. Apareceume un día no Rolindes de Celeiro cunha tarxeta do CineBank: oes, Lois, sempre andas falando de películas, toma e colle as que queiras. Así que sucesivamente, no decurso dunha semana, sometino a unha terapia intensiva de café, tabaco e Cola Cao: devorou Érase una vez en América, de Sergio Leone; a Scarface do 32, no branco e negro de Howard Hawks; El precio del poder, de Al Pacino; Uno de los nuestros e Casino, de Scorsese; as tres partes de O padriño, de Coppola Scarface, no remake con Al Pacino e Donnie Brasco, onde ademais deste último sae Johnny Depp . Gustoulle especialmente, por aquilo de que coincidía co seu nome, o ‘Scarface’ último,  o de Tony Montana, cando está coa cara cuberta de neve namentres os colombianos se lle escoan pola mansión. Díxome: e eu que carallo andaba vendo The fast and the furious?

As películas de mafia son tamén o mito: as forzas dentro de nós que non encaixan na identidade do individuo nin na da sociedade, senón que rebentan e arromban con todo. Versa sobre o que está fóra de control do estritamente humano, ao que lle tememos, parecido ao sublime da natureza: un volcán, un terremoto, unha inundación. A destrución, pero dentro de nós.

O mérito de Hoffa non foi menor, non eran tempos amábeis para as reivindicacións.

Scorsese elixiu coidadosamente os seus personaxes, imbuído por De Niro, que foi quen deu co libro de Charles Brandt sobre Jimmy Hoffa. Este foi un dos líderes sindicais máis coñecidos do século XX nos Estados Unidos.  Con só 19 anos liderou unha sonada folga de traballadores nos peiraos de carga de Detroit. Formaba parte dos Strawberry Boys (Rapaces das Fresas) e cobraban unha miseria por quendas de doce horas. Así as cousas, unha tarde da primavera do 32 ordenoulles aos compañeiros que parasen de carretar as fresas aos camións frigoríficos. Presentoulle as súas demandas ao patrón e este, temeroso de que podrecese a carga, recoñeceu o novo sindicato e mellorou as condicións de traballo dos seus asalariados.

O mérito de Hoffa non foi menor, non eran tempos amábeis para as reivindicacións. No mesmo ano, un grupo de veteranos de guerra marchou a Washington demandándolle ao Goberno o pago das débedas. O exército abriu fogo contra eles, matou dous e feriu varios. Dende aí, a súa figura non fixo máis ca medrar. Ata que o mandaron para o caldeiro, no 67, Hoffa liderou o sindicato de camioneiros máis importante por aquel entón, con case dous millóns e medio de afiliados. Paralelamente, convertérase nun dos mafiosos con máis poder e influenzas do país. Malia que lle caeran trece anos á sombra, no 71 obtivo a liberdade, indultado por Nixon.

Dende ese momento até a súa desaparición e máis ca posíbel asasinato, nunca demostrado nin recoñecido por ninguén, teimou por recuperar o poder perdido. E isto foi o que motivou a súa fin. Aínda que Hoffa non estaba só: mantivera sempre unha pechada alianza cos máis poderosos padriños da Cosa Nostra. A mafia era un mundo descoñecido para o gran público nos Estados Unidos, ata novembro do 57. Nese ano, houbo unha gran redada en Apalachin, lugar onde se reuniran as principais familias do país para aplacar os ánimos logo da morte dun coñecido capo, asasinado nunha barbaría, cunha toalla quente aínda riba da cabeza no momento fatal. Dise que foi Russell Bufalino quen organizara esta xuntanza para non desatar a guerra absoluta entre familias. Ata entón, estas dividiran o país en 24 territorios dominados polo crime organizado e administrado por organizacións (familias) cunha estrutura militar. Á cabeza estaban os xefes ou padriños, seguidos polos consiglieres, despois estaban os capos e, por último, os soldados. E logo estaban os asociados —como Frank Sheeran, O Irlandés—, que podían acadar o status que fose; pero que, ao non seren italianos, non poderían ter nunca un rango oficial dentro da estrutura das familias italianas.

Sheeran e Russell Bufalino foron, ata a súa morte, os dous principais sospeitosos non confesos da desaparición e asasinato de Jimmy Hoffa. A proba que puxo ao FBI no seu rastro foi unha nota marela ao lado do teléfono, na mansión de Jimmy Hoffa. Encontrárona o día da desaparición de Hoffa. Poñía: Russ e Frank. As malleiras nun canellón, a vinganza, o cigarro escintilando nunha fiestra escura, os tiroteos... O violento é imitativo e ritual. E atrás de todos os tabús, agóchase o desexo de manexar a propia violencia. Os xuramentos de sangue, as comidas onde conspirar, as persecucións... Os ritos como xeito de nos achegar a ese lugar onde se controlan as forzas, onde a repetición domina os sentimentos e abole as casualidades. Ao outro lado está o límite do eu, o límite da cultura. O caos.

 É probábel que esteamos asistindo ao crepúsculo destes tres actores, do director e talvez do propio xénero. Pero é improbábel que esteamos no crepúsculo do bo cine. O século XX renovounos o xénero con Los Soprano, Promesas del Este, e nestes últimos anos con dúas xoias: The Sisters Brothers de Jacques Audiard  e a sutileza envolvente de O ano máis violento de J. C. Chandor, herdeiro do mellor Lumet.

Xa comezou a escurecer, pero aínda non está escuro. No entanto, agardamos a chegada deste novo agasallo de Scorsese, un cineasta con alma de interiorista. O recoñecemento do sublime que hai en nós e ao noso redor e, por tanto, o precipicio que comporta. O sol de Turner, o abismo aberto mesmo no contexto máis trivial.

O que non se deixa apreixar.