Ese Mercedes que vai diante nosa, moi amodo, polos camiños da aldea? Xa estarán vostedes a dicir, como levan certa présa: seguro que é un vello. Pois si, é o Manolo do Mañizo. 95 anos ten. O dato igual non é moi preciso porque de aparentar moitos menos sempre lle botamos de máis. Se lle cadra de parar diante da farmacia verán como baixa decidido e entra pola porta ergueito, e sae con pouco máis que esa tintura para o cabelo que tan discreta lle queda. E sube ao Mercedes –que é dos novos, dos altos e silenciosos, e até ten navegador inda a Manolo xa non lle interesa conducir a lugares que non coñeza– para levar ás vellas que trae detrás, como os rapaces que son os primeiros da pandilla en sacar o carné e van paseando aos demais.
Van ata o centro cultural –onde elas fan pilates– e logo seica ata o tanatorio facer a vida social. Estiveron na tele a meterse con José Manuel Parada porque sempre andaba en velorios, que se lle morrían os amigos todos. En Madrid non deben saber que cousa é ser un señor de Monforte. Eu a Manolo sempre lle pregunto polo seu can, Messi, e fago a mesma broma de esta tempada xa non ten sprint ningún cando me ve pasar ca bicicleta. Un can que ten nome de futbolista a medio retirar xa tira a vello. Vello xa era dabondo Manolo cando o colleu de cachorro, e tamén cando comprou o Mercedes con navegador. Non ten plan ningún de morrer. Ás veces bota de menos os amigos de sempre e nas comidas dos cazadores proclama que andar coa xente nova –xente nova de setenta anos– faille sentir vivo e contento. É nesas comidas onde leva algunha botella do seu viño, porque Manolo xa é case que o único que o fai na parroquia. Sáelle un branco etéreo, pulcro e eu diría que arqueolóxico.
Facer viño, os demais? Aquí xa non fai viño ninguén. As pipas de madeira tiveron cita coa motoserra e nas metades resultantes plantan amorodos. Nestes seráns inda mornos os camiños recenden ás uvas podrecendo nas viñas. Anda no medio o estrondo das velutinas, e hai quen se distrae poñendo na parra trampas crueis: faise un funil con dúas botellas de plástico, unha delas chea de cervexa, coca cola, vermú –a fórmula varía, pero ten que ser un líquido moi doce– e nelas vanse metendo, e sen poder saír e consumindo as forzas morren afogadas. Algún pasa así as tardes, contando cento sesenta velutinas agonizantes.
Nunha pulsión tan xeneracional e de xénero, todo o que daba choio foi directo á fogueira: lagares enteiros, as mesmas viñas despois de arrincalas. Perdeuse o coñecemento e a paciencia. Ata as palabras: ninguén dicía estruchar as uvas, nin biqueira á billa da cuba onde ferve o viño. Estas escenas farán chorar a Otero Pedrayo que estás nos ceos; pero realmente, Don Ramón, non se perdeu gran cousa. Este viño sempre foi malo. Rematouse por limpar as pipas de carballo con gasoil e sabía aquelo a refinería.
Hai cincuenta anos xa dicía o empresario, químico, enólogo –e máis tarde eurodiputado– Xosé Posada que na miña zona, mellor urbanizacións e turismo que viñas. Do seu libro Os viños de Galicia (Galaxia, 1978) quería falarlles eu, que volvendo a Otero e o seu/noso "me cansé, estar al día me provocaba infinitas torturas", non todo van ser novidades editoriais. Non hei ser tan snob de recomendarlles algo imposible de atopar: teñen exemplares a dous clicks de internet a menos de 20 euros.
Paga a pena só pola paixón do autor, o seu delicioso galego prenormativo e o xeito no que combina refráns, poemas –de todas as contracapas do mundo, escolleu Diante dunha cunca de viño espadeiro, de Cabanillas– con gráficas de pluviometría e produción en hectólitros. Que este esforzo non era calquera cousa queda claro polo espectacular prólogo que fai Cunqueiro e os agradecementos no limiar a Taboada Chivite, Casares, Piñeiro ou Blanco Amor. Submerxirse nesta pequena e divertidísima enciclopedia danos unha perspectiva non só do viño, se non de Galicia enteira. Os datos de produción –e consumo– de 1978 son descomunais, pero xa daquela apóstase pola calidade, a suba de prezos e unha certa estandarización. Non ten medo Xosé Posada de zouparlles aos viñateiros tradicionais, os que tiñan o lagar na corte e metían un cabrito morto na cuba para darlle graxa ao viño e quitar malos olores, nin en afirmar que o viño galego non será o mellor do mundo pero está cheo de posibilidades. E que ademais, é o noso.
