AS ESTATÍSITCAS son inexactas, pero regalan combinacións esaxeradas. Tomemos Galicia por exemplo. Hai máis bichos ca xente e, aínda que non sexa sorprendente, a novidade é que o ritmo de multiplicación do animalario é moi superior ao das persoas. As estatísticas tamén descobren o inxusta que é a literatura en Galicia coa realidade animal: as vacas levan a fama, pero quen carda a lá son os galiñas. A literatura fixou Galicia nun millón de vacas, pero era redondeo cultural. En Galicia o que hai, de verdade, son galiñas. 23 millóns delas.
As galiñas teñen mala lírica e por iso non gozan da fama familiar que teñen as vacas, da cara amable das ovellas ou desa idea libertaria que acompaña as cabras monte arriba. As galiñas poñen ovos e fan o caldo e, en proporción ao seu tamaño, resultan moito máis rendibles que calquera vaca. Pero aínda así ninguén faría un eslogan publicitario que asegurase: Galicia, 23 millóns de galiñas. Aínda contando coa concentración parcelaria que Ourense ten para a industria avícola: 23 millóns de galiñas para unha poboación de 2,8 millóns de habitantes é unha proporción para non pasar moita fame. Tocamos a pouco máis de 8 pitas por habitante. Levo moitos anos sen ver onde andan as miñas.
O outro referente que nos combinan as estatísticas para este caso son os 783 títulos que se publicaron en Galicia e en galego durante 2017. Non todo son libros, neste rexistro entran tamén os folletos. Teremos que admitilos porque na categoría de galiñas tamén entrarán os polos. Aínda así. Teñamos un arranque impropio de optimismo e calculemos que eses 783 títulos de 2017 son todos libros perfectamente editados coa súa portada, lapela e contra, e todas as letras disciplinadamente encaixadas nunha coidada maquetación. As contas din que hai un título publicado para cada 3.500 habitantes. Cando rematan as cifras é cando de verdade temos que empezar a calcular.
Os cálculos menos elegantes din que en Galicia pasaremos sen ler antes de pasar sen comer. Non é novidade. En Galicia temos máis posibilidades de comer polo que año. Nos menús de case toda a restauración galega, incluso a daquela que se prepara concienzudamente para o Xacobeo, pódese apreciar esta preferencia: porco antes que nada, ave mellor año. Incluso poderiamos ter unha conclusión con aire literario: a vaca funciona mellor como tótem. Ou outra máis para a literatura de dobre moral: a vaca funciona moito mellor cando pasa por boi. Os cálculos menos exhaustivos deixan moi claro que a avícola é unha industria moito mellor que a cultural. E que Franqueira tivo moita máis razón que Piñeiro ao comezar polas granxas en lugar de polas editoriais. Que un ovo cocido e un soneto poden ir xuntos, pero a xente ten unha querenza maior polo primeiro. Isto non se cambia en tres xeracións por moito que os ovos agora sexan moito menos morenos que antes.
A estatística é un procedemento simplificador. Se a estatística nos mete na mesma conta a Amancio Ortega e a min o resultado sería que os dous somos moi, moi millonarios. Máis realista: se alguén ten dúas galiñas e outro alguén non ten ningunha a conta do Ine é que hai unha galiña por persoa. Non é exactamente un engano. Quizais a perspectiva dunha realidade paralela.
Todo o mundo advertiría de hecatombe se durante o ano pasado só houbese unha galiña por cada 3.500 habitantes
A realidade paralela é saber que en Galicia temos 8 galiñas por cada habitante pero só un título novo en 2017 por cada 3.500. No mellor dos casos. Non hai que poñerse dramáticos e tentar darlle a volta ao resultado como sucede no deporte. Ter 8 títulos publicados en 2017 por cada galego sería algo para estudar, pero estou seguro que todo o mundo advertiría de hecatombe se durante o ano pasado só houbese unha galiña por cada 3.500 habitantes. Os académicos dirán que non se poden mesturar os datos e que a proporción ten sentido se pensamos que o habitual é comer tres veces por día, pero ler non sempre se le a diario. Quizais aí estea parte do asunto: Comemos moitísimo máis do que lemos. Debe ser por isto que as galiñas marchan sempre correndo cando nos ven chegar. Tampouco entran moito nas librerías.
Non está todo perdido no mundo das relacións. A galiña máis famosa do país era azul e pódese ler e case se pode ver, pero non se pode comer. Esta galiña, con ser famosa, non entra nas estatísticas da industria avícola. E no 2017 tampouco entrou nas contas dos títulos.
Non estou seguro de que a xente de Galicia teña que darse por satisfeita tendo en propiedade 23 millóns de galiñas e unha de cor azul pendurada das entradas de escolas infantís que alguén non quixo que se chamasen galescolas. Pode ser que haxa algún conselleiro preguntándose se esa relación de cantidade é suficiente. Pero estou case seguro de que non hai ningún conselleiro preguntándose se a relación dun título novo por cada 3.500 galegos ten sentido para un país como este. Porque o asunto é que isto é o que pasa aquí. É seguro que Galicia é un país mellor con un millón de vacas que con unha galiña azul. Aínda que haxa algunhas vacas menos e algunhas galiñas máis. Pero se de cabana gandeira andamos ben, está chegando a hora de ver se andamos de todo o resto.
E para todo o resto os libros eran un bo indicativo. Seguro que hai outros mellores para comparar. Hai máis contas de twitter en Galicia ca galiñas? Hai máis cabalgatas de reis no país ca bibliotecas? Temos máis campos de fútbol que teatros? Hai máis comisarios políticos ca escritores? A pregunta final, sen embargo, debería ser se temos máis lectores que vacas. E se algún día se escribirá un libro titulado Un millón de lecturas sen que pareza esaxerar. Todo sería mellor se as galiñas lesen, pero levan 10.000 anos con nós e aínda non se decataron de que lles mangamos os ovos.
