Blog | El Ojo Público

Milagre na Cociña do Inferno

"Poida que Estados Unidos sexa hoxe un país fascista, belicista e racista. Entendo que mereza o odio da súa mocidade revolucionaria. Pero noutro tempo, foi un auténtico milagre!". Mario Puzo falaba con nostalxia. Os seus pais eran analfabetos. Emigraron a Estados Unidos desde Sicilia porque non tiñan nin para comer
Mario Puzo
photo_camera Mario Puzo

ITALIA, A terra prometida, tan maxestosa na súa linguaxe e nos seus tesouros culturais, nunca se preocupou polos pobres", queixouse en 1993, referíndose ás súas orixes, ao mesmo tempo que enxalzaba o pasado de Norteamérica, onde naceu e creceu. En América, Puzo fíxose escritor, algo que a súa nai non entendía moi ben como fora nin que significaba para o mundo.

Mario Puzo naceu hai un século en Hell’s Kitchen (A Cociña do Inferno), un dos barrios máis perigosos de Manhattan durante boa parte do século XX. Antes de O Padriño (1969), Puzo era un autor que gañaba o pan malamente. Escribía historias de aventuras en revistas masculinas mentres preparaba a súa seguinte novela. Confiaba no seu talento, e cría que as súas dotes narrativas eran demasiado elevadas para desperdicialas no simple entretemento.

As súas dúas novelas anteriores —A area sucia (1955) e A Mamma (1965)— recibiron boas críticas, pero pobres resultados de vendas. Aos seus editores estábaselles esgotando a paciencia. "Escribe sobre a mafia. Iso gústalle a todo o mundo", aconselláronlle. A pesar de nacer nun barrio marxinal e cunha delincuencia salvaxe, Puzo non tiña nin idea do crime organizado nin quería manchar á súa obra con historias de gangsters.

A súa vida era moi parecida á de calquera oficinista. Empregaba as mañás no traballo alimenticio, e as tardes en coidar dos seus cinco fillos. Polas noites, practicaba as dúas afeccións que mellor se lle daban: beber e apostar. Todas as referencias á xestación de O Padriño refírense á súa débeda co xogo. Debía tanto diñeiro que a súa situación era insostible. Gardou nun caixón algunhas ideas que tiña para a súa futura novela, tragou o orgullo, e púxose a investigar sobre a mafia italo-americana en Nova York.

Ao contrario que Martin Scorsese, cuxa infancia en Little Italy estaba acompañada de recordos sobre o hampa, Puzo nunca coñecera a ningún gangster. "Avergóñame admitir que escribín O Padriño investigando na biblioteca. Coñecía o mundo das apostas, pero nada máis". Cando necesitaba cartos, Puzo aceleraba a escritura para cobrar algún adianto. A última entrega fíxoa sen demasiada convicción, e facéndolle prometer ao seu editor que non circularía o manuscrito ata que non terminase de puír os detalles. A novela estaba sen rematar, pero a familia Puzo marchou a Europa co diñeiro do último adianto e, segundo conta a lenda, gastouno todo.

Puzo estaba profundamente desencantado do negocio editorial. Para el, escribir era moito máis que vender libros, e desconfiaba do éxito popular.

Cando chegou a Estados Unidos de volta, o manuscrito, que aínda se titulaba A Mafia, xa se movera por varias editoriais e tiña un prezo que subía do cuarto de millón de dólares. Hollywood, ademais, estaba detrás dos dereitos do libro. O Padriño converteuse nun éxito que transformou o negocio editorial durante a transición dos anos 60 e 70, e Puzo, nun autor ao que se lle abrían as portas das editoriais de Nova York e os estudos de Los Ángeles. En poucos anos, a novela pasou a un segundo plano por culpa da película que Robert Evans quería producir.

Como posteriormente explicou en The making of The Godfather, un ensaio en primeira persoa sobre a xestación da novela e a súa adaptación ao cinema, Puzo estaba profundamente desencantado do negocio editorial. Para el, escribir era moito máis que vender libros, e desconfiaba do éxito popular. Fixera aquela historia por pura necesidade material, pero nin cría que fose a súa mellor obra, nin sequera entendía moi ben que viran os de Paramount para levala ao cinema.

Mentres o libro aguantaba meses nos postos máis altos da lista dos máis vendidos, a Universal quixo comprar os dereitos á Paramount por un millón de dólares. Evans, que prefería as historias de mafiosos xudeos en lugar das de italoamericanos, entendeu que aquela película pola que estaba perdendo o interese podería ter mercado. Ademais de ofrecerlle a Puzo que se encargase do guión, suxeriulle algúns cambios para facela máis actual: "Por que non lle metes uns hippies?".

Co guión en marcha —sen hippies—, a Paramount aínda tiña que atopar un director que soubese captar a esencia italiana dunha historia familiar, cunha ambientación moi particular, e na que o seu carácter identitario pesaba por encima de calquera outro. Peter Bart, man dereita de Robert Evans, suxeriu a Francis Ford Coppola, pero o estudo tiña serias dúbidas sobre as aptitudes de alguén que dirixira tres fracasos monumentais e levara á ruína á súa compañía Zoetrope. "Quen é ese tío? Cal foi a súa última película?", preguntou Charlie Bluhdorn, presidente de Gulf and Western e propietario da Paramount. "O val do arco iris", contestou Evans. "Como te atreves a mandarme ao director desa merda?". Coppola, por outra banda, tampouco quería dirixir unha película sobre un bestseller. Como Puzo, non pretendía mancharse coa adaptación dunha novela popular. Ao final, aceptou, tamén, por diñeiro. George Lucas, socio en Zoetrope de Coppola, convenceulle: "Non vexo outra opción. Warner quere que lle devolvas os cartos. Temos que sobrevivir".

O Padriño cambiou a forma de representar o estereotipo do italoamericano

O Padriño cambiou a forma de representar o estereotipo do italoamericano. A mediados dos 60, o Goberno dos Estados Unidos estendeu a propaganda de que o crime organizado estaba, maioritariamente, integrado por familias italianas. Os italianos eran vistos como corruptos e matóns. Unha mestura de negocio e extorsión que popularizou a imaxe dunha minoría estigmatizada. Puzo e Coppola contribuíron a mitificar a figura do mafioso italiano, que se fixo tan icónico como o cowboy, o detective ou o superheroe.

Hollywood xa levara a Al Capone ao cinema anteriormente, pero apontoando ese carácter criminal, sen código de honra nin lealdade. A partir de O Padriño, o gangster xa non é un  outsider que trae da súa Italia natal unhas maneiras primitivas e uns valores predemocráticos para corromper esa América pura. Os Corleone teñen honra, respectan uns códigos que cohesionan a súa comunidade, e realizan unha viaxe desde a ilegalidade marxinal ata a cima do poder político, empresarial e cultural no epicentro do Imperio. É dicir, intégranse no sistema como calquera outro. Puzo comezaba a súa novela cunha cita de Balzac: "Detrás de cada gran fortuna, hai un crime". E faio extensible a todo o país. O seu retrato non é o dunha minoría establecida en Estados Unidos que prospera grazas ao crime. É o de todo un sistema que estimula o logro duns fins sen importar o s medios. Posteriormente, explicou por que cría que a súa novela tivera tanto éxito: "Porque é unha ilusión. A todo o mundo lle gustaría ter a alguén a quen acudir en busca de xustiza, sen pasar polos tribunais e os avogados, xa sabes…".

En 1996, e despois de vinte anos sen dar unha entrevista, Puzo foi ao programa de Larry King para a CNN, e alí negou a historia oficial sobre as súas débedas de xogo que circularon como versión auténtica dos feitos, e aínda hoxe danse por certas. A súa motivación para escribir O Padriño, dixo, foi o diñeiro, pero porque necesitaba vivir máis tranquilo e alimentar aos seus cinco fillos. Onde si aceptou o traballo para pagar débedas foi para o guión de Superman de Richard Donner (1978). Meses antes, chegáralle un requirimento de Facenda de 150.000 dólares. Puzo escribiu Superman e cobrou por iso 300.000, que foron integramente para Facenda: a metade para pagar a débeda, e a outra metade para facer fronte aos impostos do novo traballo.

Despois de O Padriño, Puzo escribiu catro novelas máis sobre a mafia: Os parvos morren (1978), O siciliano (1984), O último Don (1996) e Omertà (1999), publicada despois da súa morte aos 78 anos. O éxito chegoulle cunha novela que non quería escribir e onde sinalaba a inxustiza da sociedade americana fronte aos seus inmigrantes italianos. Puzo, no fondo, sentía nostalxia por esa posibilidade de adaptación dos seus compatriotas ao ascensor social do capitalismo.